در بخش نخست مقاله «قابليت هاى واقعى در كتاب هاى مجازى» به تعريف كتاب الكترونيكى و تاريخچه پيدايش اين نوع از كتاب ها در صنعت نشر پرداختيم و نيز به ويژگى هاى كتاب هاى الكترونيكى مانند تبادل بين مطالب ، انسجام مطالب ، چند رسانه اى ، سهولت دسترسى ، سهولت انتقال و حمل و نقل ساده اشاره شد. سپس به تعريف انواع كتاب الكترونيكى پرداختيم. در بخش دوم مقاله مزاياى نشر الكترونيكى و نيز تفاوت هاى نشر ديجيتالى با نشر سنتى و وضعيت اين صنعت در ايران را تشريح مى كنيم.
هزينه هاى نشر الكترونيكى بسيار پائين تر از نشر سنتى است و توليد يك كتاب الكترونيكى به مراتب ارزان تر از توليد همان كتاب به شيوه سنتى و چاپى خواهدبود. هزينه توليد كتاب الكترونيكى تنها مربوط به خريد نرم افزار مربوطه است كه دراين ميان مى توان از نرم افزارهاى رايگان (Free) كه برروى شبكه جهانى وب به فراوانى يافت مى شود استفاده كرد. همچنين پس از خريد نرم افزار نشر الكترونيكى موردنظر بارها و بارها مى توانيد از آن استفاده كنيد بدون اين كه نياز به پرداخت وجهى داشته باشيد.
فرمت هاى كتاب الكترونيكى
امروزه فرمت هاى فراوانى براى نشر الكترونيكى رواج پيدا كرده است اما اگر سايت هاى اينترنتى و بويژه فروشگاه هاى اينترنتى كتاب هاى ديجيتالى از فرمت هاى PDF و HTML بهره مى گيرند. اگر شما صفحات كتاب ديجيتالى خود را با فرمت HTML بسازيد به راحتى مى توانيد آن را به يك فايل EXE تبديل كرده و برروى تمام سيستم عامل ها (operating system) مشاهده كنيد به علاوه امكان تبديل فايل هاى HTML به PDF به سادگى امكان پذير است. مزيت فايل هاى PDF استقلال آن نسبت به فونت است يعنى اگر مخاطب شما فونتى را كه شما براى نشر الكترونيكى خود درنظر گرفته ايد، نداشته باشد هنگام ديدن صفحات كتاب با مشكلى مواجه نخواهدشد و كتاب را همان گونه كه شما عرضه كرده ايد، مى بيند.
مزاياى نشر الكترونيكى
۱- افزودن اطلاعات چند رسانه اى
محيط وب، اين امكان را براى شما فراهم مى كند تا به راحتى علاوه بر متن، صوت، تصوير، فيلم و غيره را نيز در كتاب هاى خود مورد استفاده قرار دهيد. درحالى كه در چاپ سنتى تنها مى توان از عكس هاى رنگى و يا سياه و سفيد بهره گرفت و امكان استفاده از صوت، فيلم، ويديو و غيره به عنوان بخشى از كتاب وجودندارد. امروزه امكاناتى مانند تلفظ كلمات مورددرخواست خواننده، استفاده از موسيقى هاى فيلم در هنگام خواندن كتاب، كتاب هاى با كلام ، پخش انيميشن و غيره براى تشريح مفاهيم نوشته شده در كتاب هاى الكترونيكى خصوصاً براى كودكان رواج يافته است.
۲- دسترسى همزمان
محيط اينترنت اين امكان را دراختيار نويسندگان قرار مى دهد تا به صورت همزمان نسخه اى يكسان از كتاب خود را دراختيار تعداد فراوانى خواننده قرار دهند بدون اين كه نياز به هزينه هاى گزافى چون چاپ، صحافى، كاغذ و توزيع كتاب وجودداشته باشد. تنها كافى است يك نسخه از كتاب در محيط وب در دسترس علاقه مندان قرار بگيرد و بدين ترتيب همه خوانندگان قادر هستند كه به طور همزمان كتاب را مطالعه كنند.
۳- امكان جست وجو
توسط الكترونيكى كردن كتاب ها مى توان امكان جست وجوى ساده و پيشرفته را براى جست وجوى كليدواژه هاى خاص در متن كتاب و يا در فصل و صفحه اى مشخص پيش بينى كرد و بدين ترتيب جايگزين مناسبى براى نمايه كتاب درنظر گرفت كه نسبت به نمايه هاى رايج از امكانات بيشترى برخوردار است.
۴- قابليت اصلاح و ويرايش
محيط وب (world wide web) به نويسندگان اين امكان را مى دهد تا پس از چاپ كتاب به اصلاح يا انتشار ويرايش هاى جديد اثر خود بپردازند و بدون پرداخت هيچ گونه هزينه اضافى نسخه هاى بعدى اثر خود را روانه بازار كنند، انجام چنين فرايندى در محيط الكترونيكى بسيار سريع و كم هزينه است زيرا در اكثر مواقع تنها فصل هايى از كتاب بازنگرى مى شود، كه در صنعت نشر بايد حتى براى اصلاح يك صفحه از كتاب همه كتاب را مجدداً به چاپ رساند كه اين خود سبب بروز هزينه هاى زيادى خواهدشد.
به علاوه با توجه به زمان بر بودن فرايند چاپ، آماده سازى و توزيع كتاب هاى چاپى مى توان نسخه هاى جديدتر كتاب را قبل از توزيع فيزيكى برروى شبكه وب قرار داد تا علاقه مندان به آن دسترسى داشته باشند.
تفاوت هاى نشر ديجيتالى
كتاب الكترونيكى داراى تفاوت هايى با كتاب چاپى هستند به عنوان نمونه مى توان به موارد زير اشاره كرد: كتاب چاپى همواره تغييرناپذير است اما متن كتاب الكترونيكى انعطاف پذير است. اين متن تغييرات فراوان تازه اى در نوع ارائه اطلاعات به وجود آورده است، هنگام مطالعه كتاب الكترونيكى اطلاعات به صورت عمودى نمايان مى شوند و خواندن اين گونه از كتاب ها مانند خواندن طومارى بلندبالا است.
شبكه وب امكان عرضه كتاب با سرعت بيشترى را براى نويسندگان وناشران فراهم كرده است زيرا مرحله چاپ كتاب كه از زمان برترين مراحل نشر است از اين چرخه حذف نشده است و لذا كتاب راه كوتاه ترى را براى نشر طى مى كند به علاوه امكان به روز رسانى كتاب از طريق شبكه وب موجب شده است كه نويسنده با خوانندگان اثرش رابطه تعاملى داشته باشد و كاستى ها و نقص هاى موجود را به سرعت اصلاح كند.
نشر الكترونيكى براى ناشرانى كه مى خواهند قبل از ارائه اثر خود به بازار آن را از نظر ميزان موفقيت و مقبوليت ميان مخاطبان محك بزنند امكان فوق العاده اى است. اين نوع از نشر براى كتاب ها و اسنادى كه هر چند يك بار نسخه جديدترى از آنها عرضه مى شود و اطلاعات جديدترى را دربرمى گيرد گزينه ايده آلى است.
مزاياى نشر الكترونيكى از منظر ناشران
۱- بى نيازى از فضايى جهت انبار
يكى از مشكلاتى كه ناشران همواره با آن مواجه هستند نياز به مكانى فيزيكى به نام انبار براى نگهدارى كتاب ها قبل از توزيع و نيز نگهدارى نسخه هاى اضافى و بازگشتى كتاب است. نشر الكترونيكى اين نياز ناشران را مرتفع كرده و ديگر نياز به انبار در اين روش نشر وجود ندارد زيرا همه اطلاعات در قالب هاى رايانه اى نگهدارى شده و نياز به فضاهايى فيزيكى براى نگهدارى آن از بين رفته است. به علاوه اگر محيط نگهدارى كتاب ها از نظر رطوبت، گرما، حرارت و نور نامناسب باشد به كتاب ها آسيب خواهد رسيد ولى كيفيت اطلاعات ديجيتالى شده همواره يكسان خواهد ماند.
۲- كاهش هزينه ها
انتشار تنها يك نسخه از كتاب هاى الكترونيكى و امكان دسترسى همزمان همه علاقه مندان و خوانندگان به آن موجب خواهد شد تا برخلاف كتاب هاى چاپى نيازى به انتشار تيراژ بالايى از كتاب مربوطه نباشد. اما لازم است گفته شود كه تهيه كتاب هاى الكترونيكى خود داراى هزينه هايى مانند ثبت آدرس اينترنتى (Domain)، خريد فضا در محيط وب (Hosting)، طراحى گرافيكى، حفظ و به روزرسانى اطلاعات پايگاه، نوشتن برنامه جست وجو، ورود اطلاعات (Data Entery)، خريد تجهيزات سخت افزارى مورد نياز، طراحى و پياده سازى شبكه هاى رايانه اى و غيره است. اما بسيارى از اين تجهيزات قابل استفاده از نشر كتاب هاى الكترونيكى ديگر مى باشد و تنها يك بار هزينه آنها انجام مى شود.
۳- خريد بر خط كتاب
خوانندگان مى توانند پس از مطالعه معرفى و يا نقد كتاب نسبت به سفارش و خريد آن اقدام كنند. يكى از محدوديت هاى نشر سنتى لزوم مراجعه علاقه مندان به كتاب فروشى ها و آن هم در ساعاتى خاص است. به علاوه ممكن است كتابى كه اخيراً به چاپ رسيده است به دليل استقبال خوانندگان كمياب شده باشد و يا تنها در مناطق جغرافيايى خاصى توزيع شده باشد.
در سيستم خريد بر خط (onling buy) كتاب ، هر كس از هر كجا و در هر زمان مى تواند به پايگاه نويسنده يا ناشر مراجعه كرده و پس از پر كردن فرم هاى مربوطه سفارش كتاب را انجام دهد. همين امر سبب خواهد شد كه ناشران بتوانند خوانندگان بيشترى را در مناطق جغرافيايى ديگر جذب كرده و عملاً محدوديت هاى فيزيكى و مكانى براى توزيع كتاب از ميان برداشته خواهد شد.
اكنون ناشران معتبر در سراسر جهان امكان ثبت سفارش و خريد نسخه الكترونيكى كتاب چاپ شده را در وب سايت خود فعال كرده اند.
۴- بدون برگشت كتاب
از نشر الكترونيكى به دليل توزيع نسخه هاى ديجيتالى كتاب مربوطه مشكلى با عنوان برگشت كتاب از سوى فروشندگان و يا خوانندگان به دليل چاپ بد كتاب، خسارات كتاب در اثر حمل ناصحيح و غيره وجود نخواهد داشت به علاوه در صورت وجود مشكلى در نحوه حروفچينى، صفحه بندى و غيره كتاب دربازه زمانى بسيار كوتاهى مى توان نسخه هاى الكترونيكى بعدى را روانه بازار كرد.
۵- بى نيازى به شبكه توزيع
يكى از مشكلاتى كه بسيارى از ناشران با آن مواجه هستند عدم توزيع سريع، مناسب و كم هزينه كتاب ها در شهرهاى مختلف است. از مزاياى نشر الكترونيكى به عدم نياز به توزيع و ارسال آن مى توان اشاره كرد اما بايد درخصوص چاپ نسخه الكترونيكى كتاب اطلاع رسانى مناسبى را انجام داد كه چنين فرايندى مى تواند از طريق مطبوعات و جرايد، وب سايت هاى اطلاع رسانى، نامه هاى الكترونيكى ارسالى و تبليغات انجام شود و يا مى توان كتاب هاى نشر الكترونيكى را بر روى ويترين هاى فروشگاه هاى online عرضه كرد.
۶- سرعت بيشتر در چرخه نشر كتاب
در چاپ الكترونيكى ديگر نيازى به ارسال كتاب به چاپخانه، بررسى كيفيت چاپ، صحافى، توزيع و ارسال كتاب به فروشندگان وجود ندارد و خود اين عوامل سبب خواهد شد كه سرعت چرخه نشر كتاب الكترونيكى به مراتب بيشتر از سرعت چرخه نشر چاپى باشد.
۷- فرصت بيشتر براى انتشار عناوين بيشتر
امروزه در بين ناشران بويژه ناشران خصوصى ديده مى شود كه به دليل محدوديت هاى مالى تمايلى به چاپ كتاب هاى تخصصى و كم فروش ندارند و برعكس تمايل دارند كتاب هاى پرمخاطب را به چاپ برسانند تا سود بيشترى كسب كنند. نشر الكترونيكى مى تواند اين مشكل را از پيش روى ناشران بردارد تا آنها بتوانند با انتشار كتاب هاى تخصصى و كم فروش همان سودى را انتظار داشته باشند كه در مورد كتاب هاى پرفروش انتظار دارند و اين به دليل توليد تنها يك نسخه از كتاب در قالب الكترونيكى است كه دسترسى تعداد زيادى از خوانندگان به يك نسخه از كتاب را به طور همزمان فراهم مى آورد و ناشران فرصت بيشترى خواهند يافت تا به انتشار عناوين بيشترى از كتاب هاى تخصصى روى آورند.
۸- جلوگيرى از تمام شدن نسخه هاى چاپى كتاب
يكى از مشكلاتى كه در خصوص كتاب هاى مرجع و پراستفاده به وجود مى آيد عدم امكان دسترسى به نسخه هايى از كتاب است كه چاپ آن به پايان رسيده است و نسخه هاى كتاب ناياب شده است. نشر الكترونيكى اين فرصت را به ناشران مى دهد كه هيچگاه با مشكل به اتمام رسيدن نسخه هاى چاپى مواجه نشده و امكان خريد كتاب به صورت هميشگى و بر خط براى خوانندگان همواره فراهم باشد.
چاپ الكترونيكى در ايران
صنعت چاپ الكترونيكى در كشور ما از جمله صنايع جديدى است كه وارد صنعت چاپ شده است و ضرورت فرهنگ سازى و نيز زيرساخت هاى لازم براى ترويج و افزايش استفاده از آن بشدت مورد نياز است. اما در ايران وب سايت هايى اخيراً شروع به انتشار كتاب هاى الكترونيكى به صورت محدود كرده اند كه اين مقوله بويژه در زمينه پايان نامه هاى دانشجويى و كتاب هاى تخصصى نسبت به ساير مقوله ها فراوانى بيشترى دارد.
| 
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان