تجارت الكترونيك از سه بخش مديريت، زيرساخت ها و كاربردها تشكيل يافته است. در بخش كاربردها بانكدارى الكترونيك را يكى از كاربردهاى تجارت الكترونيكى مى دانند كه شامل چك هاى الكترونيكى و كارت هاى اعتبارى است. كارت ها وسيله اى براى دريافت، پرداخت و مبادله هستند. ساليان درازى است كه پول، سكه و اسكناس به عنوان بهترين گزينه ها جهت مبادله مطرح است و اين به دليل راحتى، سادگى و سرعت استفاده از اين اقلام است. با سپرى شدن دوران صنعتى و رشد دانش بشر و نيز افزايش حجم داد و ستد و حجم نقدينگى نياز به وسيله اى آسان تر براى انجام معاملات تجارى به وجود آمد. تغيير در شيوه زندگى مردم و تغييرات رفتارى آن ها، بانك ها و مؤسسات مالى و اعتبارى را به فكر چاره اى براى ايجاد جايگزينى مناسب براى پول واداشت، در نتيجه اين تلاش ها وسيله اى جديد جهت پرداخت و داد و ستد و مبادله با عنوان كارت هاى بانكى به وجود آمد.
كشور آمريكا را مى توان به عنوان نخستين كشور ارائه دهنده كارت هاى اعتبارى دانست. ايده تولد كارت هاى اعتبارى به سال ۱۸۶۰ يعنى زمانى كه ادوارد پلاى (Edward play) اين ايده را مطرح كرد بازمى گردد. نزديك به ۴۰ سال بعد از عنوان شدن ايده اوليه طراحى كارت هاى اعتبارى جان سى پيتگنرو (John -pitgenro) نوعى كارت پول كاغذى براى مشتريان ويژه خود طراحى كرد كه با استقبال كمى از سوى مشتريانش مواجه شد. پس از سال ها تجربه هاى مختلف در زمينه به كارگيرى و طراحى اين گونه از كارت ها در دهه ۱۹۵۰ استفاده از وسيله اى با نام كارت هاى مبادله به جاى پول نقد براى نخستين بار رواج پيدا كرد. اين كارت ها از پلاستيك ساخته شده و براى پرداخت هزينه هاى خريد كالا به فروشگاه ها و مؤسسات طرف قرارداد با شركت diners طراحى شده بود. اين كارت ها تنها در اختيار گروه خاصى از مشتريان و به عنوان نشانه اى قراردادى تلقى مى شد و صاحب كارت امكان خريد كالا و وسيله موردنياز خود را بدون پرداخت پول تنها در محدوده جغرافيايى خاصى دارا بود. كارت هاى بانكى با رواج داد و ستد توسط جايگزين هاى پول در آمريكا، اين گونه از داد و ستدها به ساير كشورها نيز انتقال يافت و فرهنگ عمومى كشورها استقبال نسبتاً چشمگيرى از اين كارت ها به عمل آورد. به گونه اى كه داد و ستد با كارت هاى اعتبارى رواج يافت. در داد و ستد با كارت هاى اعتبارى شما به عنوان خريدار كالا يا محصول حتماً بايد نزد بانك عامل خود داراى حسابى باشيد كه نوع اين حساب بستگى به نوع كارت شما دارد. بانك ها براى مشتريان ويژه خود اعتبارى ويژه در نظر مى گيرند كه اين اعتبار در خريدهاى مشتريان ويژه لحاظ مى شود ، بدين معنى كه اين دسته از مشتريان بدون نياز به داشتن پول در حساب خود و تنها به صرف داشتن اعتبار نزد بانك عامل قادر به خريد كالا و خدمات موردنظر هستند. در نوعى ديگر از كارت ها شما تنها به ميزان پولى كه نزد بانك داريد توانايى خريد كالا و خدمات را داريد. در هر صورت پس از خريدى كه شما انجام مى دهيد پول كالا يا وسيله خريدارى شده از حساب شما كسر شده و به حساب فروشنده نزد بانك عامل منتقل خواهد شد و به علاوه درصدى از پول مبادله شده به عنوان كارمزد خدمات بانكى و داد و ستد به حساب بانك منتقل مى شود. * دسته بندى كارت ها كارت هاى اعتبارى با توجه به نوع كاربرد از سوى بانك ها و مؤسسات مالى و يا شركت هاى خاص تهيه و در اختيار متقاضيان قرار مى گيرد. معمولاً كارت ها را براساس شيوه تسويه، فناورى مورد استفاده، نوع خدمات و گستره جغرافيايى دسته بندى مى كنند. شيوه تسويه ۱- كارت هزينه ۲- كارت اعتبارى ۳- كارت بدهى كارت هزينه شباهت اين دسته از كارت ها با كارت هاى اعتبارى بسيار زياد است اما از نظر اين كه امكان دريافت وجه نقد از اين گونه از كارت ها ميسر نيست و به علاوه پس از دريافت صورتحساب كالاى خريدارى شده، صاحب كارت بايد با بانك تسويه حساب انجام دهد با كارت هاى اعتبارى تفاوت دارند. * كارت اعتبارى اين دسته از كارت ها به منظور خريد كالا و وسيله و يا دريافت پول نقد صادر مى شوند. گستره توزيع اين گونه از كارت ها بنابر قرارداد بانك عامل با فروشگاه ها و مراكز خريد مى تواند ملى و يا بين المللى باشد. دارنده كارت اعتبارى مى تواند به بانك ها و مؤسسات خريد طرف قرارداد مراجعه كرده و كالايى را خريدارى كند و يا درخواست وجه كند و در پايان هر ماه بايد صورتحساب خود را به بانك عامل خود پرداخت كند. *كارت بدهى اين گونه از كارت ها از نظر عملياتى شبيه كارت هاى اعتبارى است و مانند چك هاى بانكى در سيستم داد و ستدعمل مى كند. ميزان اعتبار اين گروه از كارت ها براساس حساب بانكى دارنده كارت معين مى شود يعنى دارنده كارت قبل از هرگونه خريد بايد معادل مبلغى را كه قصد خريد دارد در حساب بانكى خود داشته باشد تا بتواند اين معامله را انجام دهد و پس از انجام معامله با امضا كردن رسيدى به بانك اعلام مى دارد كه معادل مبلغ كالاى خريدارى شده را از حساب وى كسر نموده و به حساب صاحب فروشگاه نزد همان بانك انتقال دهد. به علاوه با استفاده از كارت هاى بدهى مى توان از دستگاه هاى ATM موجود در شعب بانك ها پول نقد برداشت كرد. فناورى ساخت ۱- كارت هاى مغناطيسى ۲- كارت هاى هوشمند * كارت هاى مغناطيسى در اين گروه از كارت ها اطلاعات مربوط به دارنده كارت به صورت كدهاى مغناطيسى بر نوارى كه به همين منظور در پشت كارت تعبيه شده است، ضبط مى شود كه اين عمل را رمزگذارى مى نامند. نحوه استفاده از اطلاعات كارت هاى مغناطيسى بدين گونه است كه دارنده كارت به فروشگاه و يا مراكز طرف قرارداد مراجعه كرده و با قرار دادن كارت مغناطيسى خود در دستگاه هاى نقطه فروش اطلاعات كارت جارى به مركز مخابره شده و پس از تأييد رمز عبور و ميزان اعتبار صاحب كارت نزد بانك عامل از حساب خريدار كسر شده و به حساب فروشنده وجه منتقل مى شود. اين دسته از كارت ها گستردگى جغرافيايى فراوانى دارند و در سطح جهانى به وفور مورد استفاده قرار مى گيرند. شركت هاى بزرگى مانند ويزا (VISA) و مستركارت (Master Card) از اين گونه كارت ها استفاده مى كنند. * كارت هاى هوشمند به دليل كم بودن ظرفيت ذخيره سازى اطلاعات بر روى كارت هاى مغناطيسى و وجود مشكلات فراوان در ترافيك خطوط ارتباطى، كاربران كارت هاى مغناطيسى با مشكلات فراوانى روبه رو هستند بنابراين در سال هاى اخير فعاليت هاى زيادى براى نصب حافظه ها و پردازشگرهاى رايانه اى بر روى برد اصلى اين گونه از كارت ها صورت گرفته كه حاصل اين تلاش ها عرضه كارت هاى هوشمند است، اين گروه از كارت ها با اسامى كارت تراشه دار (chip card)، كارت حافظه دار (Memory card) و كارت هاى با مدارهاى مجتمع (card C.I) نيز معرفى شده اند. اين دسته از كارت ها شامل يك مدار مجتمع الكترونيكى به شكل تراشه (chip) در درون خود هستند كه عناصرى براى نقل و انتقال، ذخيره سازى و پردازش به حساب مى آيند. كارت هاى هوشمند را مى توان به چهار گروه اصلى زير تقسيم كرد: ۱- كارت هاى حافظه تماسى contactmemory card ۲- كارت هاى داراى پردازشگر contact cpu card ۳- كارت هاى حافظه بدون تماس contactless memory card ۴- كارت هاى داراى پردازشگر با رابط دوگانه Dual interface cpu card اما اين گروه از كارت ها ـ كارت هاى هوشمند ـ را مى توان از نظر تكنولوژى ساخت به دسته بندى ديگرى نيز تقسيم كرد كه شامل گروه هاى زير است: ۱- كارت هاى تماس contact ۲- كارت هاى بدون تماس contactless ۳- كارت هاى با رابط دوگانه Dual interface نوع خدمات ۱- كارت هاى اعتبارى برداشت از موجودى Debit card ۲- كارت هاى وام بدون بهره Charge card ۳- كارت هاى وام با بهره Credit card ۴- كارت هاى چندمنظوره Multi task card * Debit card اين دسته از كارت ها كه گاهى به آن ها كارت هاى بدهكار نيز گفته مى شود براى آن دسته از مشتريان مؤسسات پولى و مالى است كه نزد بانك يا مؤسسه صادركننده كارت حساب داشته و قصد دارند با استفاده از كارت از موجودى خود برداشت كرده و يا بهاى كالاها و خدمات خريدارى شده را بپردازند. مهم ترين مزيت اين دسته از كارت ها عدم نياز به مراجعه به بانك است. كارت هاى اعتبارى برداشت از موجودى خود به سه گروه زير تقسيم مى شوند: ۱- كارت هاى خودپرداز ۲- كارت هاى خريد نقدى ۳- كارت هاى دومنظوره * Charge card اين گروه از كارت ها براى دستيابى سريع به قرض هاى كوتاه مدت و خريدهاى نسيه كوتاه مدت طراحى و به كار گرفته شده اند. اين دسته از كارت ها نيز خود به سه گروه تقسيم مى شوند: ۱- كارت هاى استقراض بدون بهره ۲- كارت هاى خريد نسيه بدون بهره ۳- كارت هاى دو منظوره بدون بهره * Credit card اين گروه برخلاف كارت هاى Charge card براى استفاده از وام هاى طولانى مدت و نيز خريدهاى نسيه مدت دار در نظر گرفته شده اند كه اين گروه نيز خود به سه دسته تقسيم مى شوند: ۱- كارت هاى استقراض با بهره ۲- كارت هاى خريد نسيه با بهره ۳- كارت هاى دو منظوره با بهره * Multi task card اين دسته از كارت ها دربرگيرنده كارت هاى استقراضى با بهره و كارت هاى خريد نسيه با بهره هستند كه دارنده اين گروه از كارت ها مى تواند با استفاده از كارت Multi task خود اقدام به گرفتن وام از خودپردازها كرده و يا خريدهاى مدت دار با بهره را از فروشندگان كالا و خدمات طلب كرده و پرداخت پول را به ماه هاى بعد موكول كند. گستره جغرافيايى ۱ـ كارت هاى داخلى اين گروه از كارت ها تنها در محدوده جغرافيايى يك كشور كاربرد دارند و تنها با پول همان كشور قابل دادوستد هستند. اين گروه از كارت ها در سال هاى اخير در همه كشورها به وفور يافت مى شود و در كشور ما نيز بسيارى از بانك ها و مؤسسات مالى اقدام به توزيع اين گونه از كارت ها مى كنند. ۲- كارت هاى بين المللى همان گونه كه از نام اين گروه از كارت ها برمى آيد اين كارت ها در بيش از يك كشور قابل استفاده هستند و معمولاً با بيش از يك ارز سر و كار دارند. دارندگان اين كارت ها مى توانند در كشورهاى طرف قرارداد به خريد و يا دريافت پول به ارز همان كشور اقدام كنند. سيستم شماره گذارى با توجه به اين كه سيستم كارت هاى بانكى به عنوان مدلى اقتصادى در مبادلات مالى در كل دنيا مورد استفاده واقع مى شود، شركت هاى صادركننده اين كارت ها از روش واحدى براى ذخيره اطلاعات و شماره گذارى اين گونه از كارت ها استفاده مى كنند كه اين سيستم استاندارد شماره گذارى را ۱۳. X4 ANSL Standard مى نامند . در اين سيستم از يك عدد ۱۶ رقمى براى شماره گذارى استفاده مى شود. اين عدد به صورت چهار مجموعه چهار رقمى نوشته مى شود اما اين تقسيم بندى چهارتايى هيچ ارزش و معناى خاصى ندارد. مزاياى كارت ها ۱- افزايش سرعت و كاهش زمان انتقال وجه از يك نقطه به نقطه ديگر ۲- افزايش امنيت در مقابل سرقت ، مفقودى و از بين رفتن پول نقد ۳- امكان دسترسى سريع به وجوه و يا اعتبار تخصيصى در هر نقطه جغرافيايى ۴- جلوگيرى از انتقال پول نقد ۵- كاهش هزينه هاى چاپ اسكناس ۶- بهبود بخشيدن به نظام كنترل ارز در كشورها ۷- ايجاد اعتبار و ارزش اجتماعى براى دارندگان كارت ها ۸- سهولت در رفع نيازمندى هاى روزانه افراد ۹- كاهش حجم مسافرت هاى درون شهرى به منظور دريافت و پرداخت و بالطبع كاهش هزينه هاى اجتماعى و كاهش آلودگى هوا ۱۰- رشد و توسعه بيش از پيش بانكدارى الكترونيكى (banking-e) ۱۱- امكان دسترسى سريع تر و راحت تر به پول نقد در شماره ۳۶۳۰ روزنامه ايران به تاريخ ۸۶/۲/۱۶ مقاله اى با عنوان چك هاى الكترونيكى نگاشته شده است كه با موضوع اين صفحه ارتباط نزديكى دارد.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان