به سوي جامعه اطلاعاتي
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[15 Nov 2007]
[ يزدان محمدبيگي خورتابسرا]
yazdanmb@yahoo.com
نظام اطلاعاتي مديريت انرژي در سازمانها
كنترل مصرف انرژي در سازمانها به‌عنوان راهي براي كاهش تلفات و افزايش راندمان انرژي تلقي مي‌شود. شواهد نشان مي‌دهد كه كنترل صرف هزينه‌ها قادر به ارائه اطلاعات مورد نياز براي مديريت موثر انرژي نخواهد بود. براي كنترل مناسب مصرف انرژي، درك مناسب از جريان انرژي و اطلاعات دقيق مربوط در عين جامعيت و يكپارچگي آنها ضروري است. اطلاعات بخشي و تصميم‌‌گيري مبتني بر آن از اثربخشي چنداني برخوردار نيست و ضروري است ضمن درك كليت نظام، گزينه‌هاي راه‌حل در چارچوبي جامع تعريف و بر اساس معيارهاي مناسب، برنامه نهايي براي بهبود وضعيت ارائه شود.
نظام اطلاعات انرژي با استفاده از داده‌هاي مربوط به مصارف انرژي و پردازش آنها توسط نرم‌افزارهاي رايانه‌اي به استنباط اطلاعات كلي مي‌پردازد. داده‌ها به‌صورت همزمان خوانده مي‌شود و همزمان، نظامهاي تامين منابع، مديريت ضايعات، تضمين كيفيت و طرح‌ريزي نگهداري و تعميرات با آن در تعامل هستند. به‌طور كلي، مراحل اساسي نظام اطلاعات مديريت انرژي عبارتند از:
نظارت موثر: نظارت مشتمل بر سنجش و ثبت داده‌هاست و به‌عنوان پايه مديريت اصولي انرژي تلقي مي‌شود كه به دنبال ايجاد اطمينان درباره حداكثر سودمندي اقتصادي انرژي در سازمان است. نظارت موثر انرژي منجر به موارد زير خواهد شد: صيانت از صرفه‌جويي در هر مقطع از سرمايه‌هاي موجود، شناسايي فرصتهاي جديد صرفه‌جويي و زمينه‌سازي براي انجام مقايسه. بدون برخورداري از تصويري روشن از مصارف انرژي، ارزيابي بهسازي و صرفه‌جويي ممكن بسيار مشكل خواهد بود. گزينه مناسب بستگي به هزينه‌ها و ميزان صرفه‌جويي بالقوه دارد. با نظارت موثر مصرف انرژي مي‌توان انرژي استفاده شده توسط هر گروه كاري سازمان را به‌طور جداگانه مورد بررسي دقيق قرار داد و مديران مربوط را به بهبود روند سوق داد. در نظامهاي اطلاعاتي كنوني، با توجه به تغييرات و وضعيت پيش‌بيني شده، هدفگذاري در قالب ميزان انرژي مورد نياز، اقدامات احتياطي و تعميرات زيرساختها و تجهيزات به‌صورت پويا انجام مي‌شود.
تحليل داده‌ها: ابتدا، توافق درباره استانداردهاي مصرف انرژي ضروري است. به‌عنوان مثال، چنانچه انرژي مورد استفاده براي گرمايش ساختمانها مورد ملاحظه قرار گيرد، استانداردها بايد تغييرات فصلي هوا را مد نظر قرار دهند. در عمليات ساخت و توليد نيز بايد مقادير مجاز براي توليد، مونتاژ يا ديگر عوامل موثر در عمليات تعريف شود. استانداردها به‌عنوان معيارهاي كنترل و ارزيابي مصرف انرژي تلقي مي‌شوند. بر اين اساس، شاخص مناسبي به‌عنوان معيار انرژي مصرفي و مرتبط با نتايج مورد نظر تعريف مي‌شود. مثلا در گرمايش ساختمان مي‌توان از شاخص مصرف انرژي در هر طبقه يا در ساخت از شاخص مصرف انرژي به ازاي هر واحد قطعه، محصول يا خدمت استفاده كرد. اطلاعات كليدي به‌دست آمده از اين طريق را مي‌توان به هزينه، مصرف مواد، ميزان خروجي، تلفات و دستاوردها مرتبط كرد. نمايش ترسيمي اطلاعات ياد شده درك بهتري را نسبت به وضعيت ايجاد خواهد كرد. در تعيين راه‌حلهاي ممكن براي بهبود وضعيت نيز مي‌توان از مديران و كارشناسان بخشهاي مربوط سود جست. تغيير در نوع و نحوه فعاليتها، اصلاح ساختمان و تجهيزات و سرمايه‌گذاري در انرژي‌هاي كاراتر از جمله راه‌حلهاي قابل ملاحظه است. رويكرد تحليلي را بايد براي نمايش تغييرات در الگوي مصرف انرژي در طول زمان طراحي كرد. شناخت الگوي مصرف موجود، شناسايي دور‌ه‌هاي زماني تغيير در الگو و كمي كردن صرفه‌جويي ناشي از كاراسازي مصرف انرژي از اقدامات مهم در اين راستا است. با ترسيم نمودارهاي كنترلي مي‌توان تفاوت بين مصرف دلخواه و واقعي انرژي را درك كرد.
گزارش‌دهي: در گزارش بايد ارائه اطلاعات مختصر و مفيد مورد ملاحظه قرار گيرد. مخاطبان گزارشها عبارتند از: مديران ارشد، مديران واحدها، افراد كليدي، كاركنان مديريت انرژي، نمايندگان انرژي و عموم كاركنان كه بايد اطلاعات مناسب براي هر يك از آنها به‌طور ويژه ارائه شود. در اين چارچوب، اطلاع‌رساني و آموزش روشهاي مصرف بهينه انرژي و نيز معرفي بهترين تجربيات حاصله در مقاطع مختلف مورد ملاحظه قرار مي‌گيرد. توجه به علائق مخاطبان و درك درست پيام با به كارگيري رسانه و شكل پيام در ارائه گزارش ضروري است. مديران ارشد به ميزان صرفه‌جويي ناشي از مديريت انرژي علاقه‌مندند و مديران واحدها نيز به‌دنبال درك ميزان دستيابي به اهداف مورد نظر و مشكلات احتمالي پيش رو هستند. كاركنان نظام مديريت انرژي به‌دنبال درك ميزان اثربخشي اقدامات خود و كاركنان عادي نيز علاقه‌مند به وضعيت عملكردي واحد خود هستند.
نظام اطلاعاتي مديريت انرژي بايد نقش هشداردهنده و در عين حال، ارائه‌كننده راه‌حل را در سازمان ايفا و انگيزه‌هاي لازم را براي بهبود وضعيت مصرف انرژي ايجاد كند. از مهمترين موارد انگيزه‌بخش در اين راستا، ميزان صرفه‌جويي مالي است كه فقدان آگاهي لازم در اين زمينه به‌عنوان مهمترين مانع در پشتيباني و اجراي موفقيت‌آميز سياستهاي مديريت انرژي تلقي مي‌شود. در اينجا بايد خاطر نشان كرد كه نظام مديريت اطلاعات انرژي را نبايد فقط نظامي خطي و تاخيري تلقي كرد. در نظامهاي اطلاعاتي پيشرفته با رويكردي شبكه‌اي و بهره‌گيري از هوش مصنوعي، اغلب راه‌حلهاي كوتاه‌مدت پيشنهاد يا اعمال مي‌شود. چنين راه‌حلهايي بايد جامع و متضمن لحاظ كردن تمامي جنبه‌هاي توليد و مصرف انرژي باشند. اين ابزار بويژه در شبكه برق محلي و سراسري قادر هستند در تعامل با يكديگر و با توجه به سياست انرژي تعريف شده به انتخاب بهترين راه‌حلها و افزودن يا كاهش بار و مولدهاي انرژي در شرايط مقتضي اقدام كنند.
توانمنديهاي لازم براي افراد فعال در نظامهاي اطلاعاتي
مباني تحليل شايستگيها و توانمنديهاي شغلي كه عبارت از دانش، مهارت و نگرش افراد شاغل است، ساده و تا حدود زيادي ثابت است. از اين‌رو، در مواجهه با پديده‌هاي جديد، پيچيده كردن موضوع چندان ضروري نيست؛ فقط كافي است دانش، مهارت و نگرش اساسي مورد نياز براي عملكرد مناسب افراد و گروههاي متشكل از آنها را تعريف كنيم. دانش عبارت از دانسته‌هاي پايه و مهارت عبارت از توانايي در انجام هدفمند امور با به كارگيري دانش مربوط است. نگرش نيز عبارت از گرايش دروني و پشتيبان توجيهي است كه برخي فطري و برخي ديگر قابل توسعه‌اند. با تعريف و سنجش شايستگيهاي مورد نياز براي انجام موفقيت‌آميز يك شغل، مي‌توان طرحي كلي را براي گزينش، آموزش و توسعه افراد در راستاي ايفاي نقش شغلي مربوط ارائه داد. بدين ترتيب مي‌توان گفت كه برخورداري از دركي كلي و ديدگاهي مبتني بر عوامل اساسي موفقيت ضروري است.
در زمينه ويژه نظامهاي اطلاعاتي اتخاذ نيز چنين رويكردي موثر است. به‌عنوان مثال در چنين فضايي توانايي تفكر خلاق ارزشمند است و چگونگي انجام توفان مغزي، درك منافع تفكر خلاق و روش درگير كردن ديگران در فرايند مربوط نيز از شايستگيهاي تعيين‌كننده به‌‌شمار مي‌آيند. بر اساس مطالعات انجام شده توسط صاحبنظران و از جمله، كارهاي انجام شده توسط موسسه گارتنر، مي‌توان براي هر جايگاه شغلي در اين عرصه، سه دسته شايستگي فني، كسب و كار و رفتاري را مورد ملاحظه قرار داد. در گذشته بسياري از مشاغل فقط بر يكي از اين دسته‌ها متمركز بودند كه از آن جمله مي‌توان به مشاغل فني سطح پايين اشاره كرد كه اهميت زيادي براي توانمنديهاي فني قائل بودند. اما امروزه، شرايط به‌نحوي است كه مهارتهاي كسب و كار و رفتاري مورد ملاحظه ويژه‌اي هستند. فرد شايسته كسي است كه از ويژگيهايي برخوردار است كه او را قادر به انجام مناسب وظيفه مشخصي مي‌كند.
ملاحظه ميزان مشكل بودن ايجاد و توسعه هر دسته از شايستگيها ضروري است. ايجاد و توسعه مهارتهاي فني نسبتا ساده است. شايستگيهاي رفتاري بستگي زيادي به افراد دارد و توسعه آنها مشكلتر است. استفاده از افراد برخوردار از شايستگيهاي مناسب رفتاري و كسب و كار در مشاغل و آنگاه، ايجاد مهارتهاي فني ديدگاهي است كه منجر به تحليل معني‌دارتري از شايستگيها خواهد شد. چنين رويكردي منجر به شناسايي افرادي خواهد شد كه ساده‌تر توسعه مي‌يابند و بهره‌ورتر هستند.
بنابراين، كافي است مجموعه‌اي از شايستگيها براي تعريف يك نقش انتخاب شوند و از تحليل بيش از اندازه آنها پرهيز شود. نبايد تعداد آنها زياد باشد؛ زيرا در غير اين‌صورت، نظام سازماني غير قابل درك و مهار آنها مشكل مي شود. از طرحهاي پيچيده سنجش ميزان شايستگيها بايد پرهيز كرد. مي‌توان از نظامي ساده و مبتني بر سطوح عملكردي: (مبتدي، ماهر، خبره و مربي) براي درك ميزان حرفه‌اي بودن افراد استفاده كرد. چنانچه فهرستي از شايستگيها كه متمايز كننده يك نقش باشد، تهيه و هر يك در سطح چهارگانه عملكرد تعريف شود، مي‌توان گفت كه چارچوبي براي نقش‌آفريني شغل ارائه شده است. يك چارچوب نقش عبارت از شايستگيها و سطوح عملكردي مورد نياز براي ايفاي نقش مطلوب است. از استانداردهاي غيرضروري يا نامعقول بايد پرهيز كرد و فقط كافي است شايستگيهايي انتخاب شوند كه تمايز لازم را ايجاد مي‌كنند و عملكردي را خاطر نشان سازد كه گرچه بالاست، ليكن عالي بودن آنها ضروري نيست.
نظام اطلاعاتي بايد شرايطي را فراهم كند كه در آن، فناوري اطلاعات به‌عنوان توانمندساز كسب و كار تلقي مي‌شود و اين خود، شايستگيهاي ويژه‌اي را نمايان مي‌سازد. در شركت بوت انگلستان بر اساس هوش هيجاني و هشت ويژگي رهبري، شايستگيهاي نيروي انساني فعال در زمينه نظامهاي اطلاعاتي شناسايي مي‌شود. هر يك از ويژگيها در شايستگيهاي فردي به‌صورت مصداق مشخص مي‌شود و خبرگي نيز به سه رتبه: ابتدايي، متوسط و كلاس جهاني تقسيم مي‌شود. در اين شركت، تركيب مناسبي از شايستگيها و رتبه‌ها براي هر نقش شغلي نظام اطلاعاتي تعريف شده است و افراد بر اساس آن مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان