Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


آينده پژوهي، پارادايم نوين علوم انساني

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[25 Oct 2008]   [ وحید وحیدی مطلق]


اگر بخواهيم انسان خوبي باشيم، ناگزير بايد آينده پژوه باشيم. از منظر آزادي انسان، تصور آينده هاي گوناگون و سپس انتخاب ميان آنها موضوع بسيار حائز اهميتي است. عكس اين مدعا هم درست است. براي اينكه آينده پژوه خوبي باشيم، بايد بخواهيم كه انسان خوبي باشيم، و به عبارت ديگر، نگران رفاه و سعادت ديگران باشيم. در اين راستا لازم است بصيرت افراد نسبت به آينده به دانشي فراتر از اينكه " آينده چه هست؟" و حتي فراتر از اينكه "چه مي تواند باشد؟" مجهز شود. جان كلام، اين بصيرت بايد به احساسي از اينكه " آينده چه بايد باشد؟" مسلح گردد.

هدف عمده من ارائه توجيه و دليل براي سناريوهاي هنجاري آينده پژوهي است، با اين وجود اهداف ديگري به همان سترگي را هم دنبال مي كنم- اهدافي كه مرا در رسيدن به هدف اصلي ام ياري مي دهند. به منظور دست يابي به توجيهي قانع كننده براي سناريوهاي هنجاري بايد ماهيت مطالعات آينده پژوهي را در بافتي گسترده از رشته هاي دانشگاهي دوباره بررسي كنيم. اگر چيزي تحت عنوان " آينده پژوهي" وجود دارد ( مانند طراحي آرم يك شركت به صورت زيبا و فريبنده، يا هر نوع بحث و گفتگويي درباره آينده) آيا نوعي هنر است؟ نوعي دانش است؟ يا به عقيده بسياري، مشتي بيم و اميد است كه لباس دانش به تن كرده است؟

بگذاريد به سراغ پرسش هاي ملموس تري برويم. اگر آينده پژوهي به راستي شاخه اي معتبر از پژوهش هاي منسجم و علمي است، پس چرا تنها چند درس و دپارتمان معدود راجع به آن در دانشگاه هاي معتبر ما يافت مي شود؟ چرا دانشگاهيان آينده پژوهي را به عنوان رشته اي در كنار ساير رشته هاي علمي نمي شناسند؟ از اين گذشته، بعضي از ما كه خود را آينده پژوه مي دانيم، وقتي در حلقه محاصره دانشگاهيان گرفتار مي شويم، به نشان " آينده پژوه" كه به گردن آويخته ايم، افتخار نمي كنيم. گروهي ما را شيادان روشنفكر مي نامند، غيب گوهايي كاسب منش و نان به نرخ روز خور، كساني كه به نقطه اي خيره مي شوند و چيزهايي زير لب زمزمه مي كنند و يا به كره اي شيشه اي چشم مي دوزند ( جام جهان نما) و از آينده خبر مي دهند. در واقع ما چه مدرك و گواهي بر گفته هاي خود داريم؟ روش شناسي ما چگونه است؟ چگونه مي توانيم مدعي تصاحب يك كرسي معتبر آينده پژوهي در دانشگاه باشيم، در حالي كه دانش پذيرفته شده ما براي ارائه به ديگران ناچيز است؟ اگر همين امروز براي پژوهش درباره آينده به كتابخانه ها برويد، مطمئنا حتي يك كتاب راجع به آينده پژوهي نخواهيد يافت و اين در حالي است كه ما سال 2000 را پيش رو داريم.

با مشاهده فقر منابع دانشگاهي در زمينه آينده پژوهي موضعي تدافعي به خود مي گيريم، به سراغ رايانه ها و پايگاه هاي داده مي رويم، مدل ها و نمودار هايمان را توسعه مي دهيم، در مورد روش شناختي دانش مان به گونه اي بحث مي كنيم كه گويي مي خواهيم بناي دانش جديدي را بگذاريم، شيوه هاي انتخابمان را اصلاح مي كنيم، با تكنيك هاي آماريمان كلنجار مي رويم و تمام آنچه را در توان داريم به كار مي گيريم تا به همان اندازه كه فنآوري دقيق و مستدل است، پيش بيني هاي ما در مورد فنآوري آينده و تحليل روندهاي ممكن نيز كاملا برنامه ريزي شده و دقيق باشد. اين اضطراب و نگراني، كه از فقر صلاحيت دانشگاهيان آينده پژوه ناشي مي شود، موضعي تدافعي به ما مي بخشد به طوري كه گاه وسوسه مي شويم " كاسه داغ تر از آش" و عالم تر از دانشمندان علوم طبيعي باشيم. در چنين وضعيتي، آخرين چيزي كه مي خواهيم درباره اش چيزهايي بشنويم سناريوهاي هنجاري آينده پژوهي است. واقعيت اين است كه ما در جستجوي واقعيت ها هستيم و نه ارزش ها، به دنبال تئوري هاي استخوان دار هستيم و نه اصول اخلاقي و عاطفي!

در نتيجه همواره نوعي نگراني دائمي كه از باوري نادرست سرچشمه مي گيرد، حاصل كار آينده پژوهان را تهديد مي كند. از آنجايي كه دوست نداريم ما را ذهنيت گرا بدانند و نمي خواهيم چنين وانمود كنيم كه مدعي وقوع همه پيش بيني هاي خود هستيم، سعي مي كنيم هر آنچه را در توان داريم به كار بنديم تا به ديگران اطمينان بدهيم كه هيچ يك از انتظارات و پيامدهاي دلخواه خود را در سناريوهاي تهيه شده لحاظ نكرده ايم. و به اشتياق فرار از اتهام پيش گويي هاي كام بخش، سعي مي كنيم تا سناريوهايي با بدترين و هولناك ترين وضعيت ها را هم بيان كنيم. من اين را باوري غلط مي پندارم، اما نه به اين خاطر كه فكر مي كنم در سركوب اميدها و آرزوهاي شخصي ناموفقيم، بلكه چون به دنبال كسب موفقيت در كار ديگري مي گرديم. ما به تقليد از دانشمندان علوم ديگر در چشم اندازه هايي كه از آينده ارائه مي كنيم، مدعي عينيت گرايي و بي طرفي نسبت به ارزش ها هستيم و در واقع مهم ترين عاملي را كه از ما انساني خوب و آينده پژوهي قابل مي سازد، انكار مي كنيم. انكار مي كنيم كه نگران آينده هستيم در حالي كه بايد اين گونه باشيم، و گرنه محكوم به آينده اي مخوف و هولناك خواهيم بود.

در ابتدا به دو هدف اشاره كردم، يكي توجيه سناريوهاي هنجاري از آينده و ديگري بررسي دوباره جايگاه آينده پژوهي در ميان ساير رشته هاي دانشگاهي. يك راهکار ممكن براي مرتبط كردن اين دو هدف اين است كه با استفاده از نظرات پذيرفته شده درباره آنچه يك شاخه علمي را بنا مي نهد، نشان دهيم كه آينده پژوهي به راستي يك " علم" است، اما از آنجايي كه ما انسان ها موجوداتي ذاتا خوب و عاطفه مند هستيم، به كمك توسعه سناريوهاي هنجاري از اين علم در جهت بهبود وضعيت ابناي بشر استفاده مي كنيم. ما ممكن است آينده پژوهي را بر ستون هاي محكمي از دانش پذيرفته شده بنا نهيم و سپس بر اساس آن بگوييم كه يك علم خوب بايد علمي اخلاقي باشد. البته اين استراتژي آن چيزي نيست كه من دنبال مي كنم.

به جاي بنا كردن آينده پژوهي بر پايه هاي محكم علمي، كه ناشي از موضعي تدافعي است، من به دنبال يك استراتژي تهاجمي مي گردم. مي خواهم نشان دهم كه آنچه مباني علم ناميده مي شود تا چه حد ضعيف و متزلزل شده است. مي خواهم به جاي كشاندن آينده پژوهي به ميان ساير علوم، نشان دهم كه آنچه علوم انساني ناميده مي شود، چگونه به سوي آينده پژوهي رهسپار است.

علوم انساني در بستر يك تغيير پارادايم حركت مي كند كه باعث مي شود اين علوم هرچه بيشتر تابع كار آينده پژوهان باشد. سخن گفتن از تغيير پارادايم به خودي خود، كافي نيست و هيچ راه ميانبري هم وجود ندارد كه اين روند واقعي را در حد جزئيات لازم نشان دهيم. منظورم همان روندي است كه در رشته هايي نظير مردم شناسي، روان شناسي، نقد ادبي، فلسفه و جامعه شناسي مشاهده مي شود. قصد دارم نشان دهم كه علوم انساني نياز به سناريوهاي هنجاري را درك كرده و به اهميت آن به عنوان يك ويژگي ممتاز فلسفه علم خود پي برده و در اين مسير حركت مي كند. با اين وجود، درست هنگامي كه اين نيروهاي كمكي از جانب علوم انساني براي حمايت از آينده پژوهي گسيل مي شوند، چقدر غم انگيز است كه آينده پژوهان با عجله به سوي علوم دقيقه حركت مي كنند! و دقيقا به همين علت است كه استراتژي تهاجمي را دنبال مي كنم و نه استراتژي تدافعي را.

منبع:

اسلاتر، ريچارد و همكاران، نوانديشي براي هزاره نوين: مفاهيم، روش ها و ايده هاي آينده پژوهي، ترجمه عقيل ملكي فر، وحيد وحيدي مطلق و سيد احمد ابراهيمي، مركز مطالعات و برنامه ريزي استراتژيك، موسسه آموزشي و تحقيقاتي صنايع دفاعي، تهران، 1378

علاقه مندان مي توانند با مراجعه به آدرس زير متن كامل اين كتاب را به صورت رايگان دانلود كنند


مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع:


بنیاد آینده‌نگری ایران



پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۸ مارس ۲۰۲۴

اندیشمندان آینده‌نگر

+ جعبه ابزاری برای پیشبینی تام استندیج

+ ملافات با اَبر فن آوری  دانیل فراکلین

+ مشاغل آینده تا افق ۲۰۳۰ --

+ دغدغه زندگي خوب دکتر شهیندخت خوارزمی

+ نگاهی به جنبش روسری­ سوزان یکی از همکارن سایت آینده نگر از ایران

+ فکر کردن به آینده، آینده نگری نیست! رضاش

+ آن سوی سرمایه‌داری و سوسیالیسم الوین تافلر

+ هندبوک آینده پژوهی و جمع آوری کمک مالی برای موسسه آینده پژوهی در واشنگتن دی سی وحید وحیدی مطلق

+ آیا دموکراسی آینده ای دارد؟ ترجمه ویکتور وحیدی

+ بیانیه ماموریت و هواداری اندیشکده آینده های سیاره ای https://www.apfi.us

+ نقد کتاب فراسوی دانش: چگونه فنآوری، عصر آگاهی را به پیش می برد  وحید وحیدی مطلق

+ آینده ممکن و مطلوب سال 2050 وحید وحیدی مطلق

+ عقب ماندگی اجتماعی ایرانیان، دلایل و مسائل فرنود حسنی

+ جنگ اوکراین و آینده مشترک ما وحید وحیدی مطلق

+ مدل سازی ریاضی آینده تمدنی به طور کلی و بویژه انسان شناسی پیش نگر‎‎ وحید وحیدی مطلق

+ مهارت‎ های آینده و ضروری که باید داشته باشیم 

+ مقدمه ای بر آینده نگری مهندسین مشاور

+ شناسایی و درک نیروهای کلیدی تعیین کننده در مسیر رویدادهای آینده وحید وحیدی مطلق

+ نقد کتاب هلال، ویلیام،2021 ، فراسوی دانش چگونه فنآوری، عصر آگاهی را پیش می برد. وحید وحیدی مطلق

+ حکایت گربه‌ و سوسیس و سازمان‌های نوآور فرنود حسنی

+ برای مراسم روز جهانی آینده رضا داوری اردکانی؛

+ انسان خردمندتر می‌شود، پوپولیست‌ها بازندۀ اصلی بحران کرونا خواهند بود ماتیاس هورکس

+ سیاست در هیچ جای جهان مبتنی بر علم نیست  رضا داوری اردکانی

+ جامعه شناس دنیای جدید 

+ تکنولوژی‌های نوین و سرنوشت بشر دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آینده پژوهی چیست و آینده های متفاوت کدام اند؟ وحید وحیدی مطلق

+ تحلیل محتوا و آینده نگری 

+ نگاهی به سوداگری با تاریخ محمد امینی دکتر شیرزاد کلهری

+ غربت علوم انسانی شاه کلید توسعه نیافتگی. دکتر شهیندخت خوارزمی

+ ماهیت و میراث فکری «آلوین تافلر» در گفت‌وگو با دکتر شهیندخت خوارزمی دکتر شهیندخت خوارزمی

+ دانایی به مثابه قدرت .خرد آینده‌نگری 

+ زیرفشارهای تمدن جدید له نمی‌شویم: گفتگو با شهیندخت خوارزمی  شهیندخت خوارزمی

+ انقلاب چهارم و کار ما هرمز پوررستمی

+ خوارزمی: تافلر کمک می‌کند در دنیای پرخشونت مأیوس نشویم دکتر شهیندخت خوارزمی

+ فناوری راهی برای رهایی از جنسیت؟ مریم یوسفیان

+ آشتی دادن جامعه با آینده، رسالت اصلی آینده پژوهی دکتر محسن طاهري

+ چهارمین موج تغییر  علی اکبر جلالی

+ در جست‌وجوی یحیی-- پیشگفتاری از دکتر شهیندخت خوارزمی 

+ برنامه حزب مدرن و آینده نگر – بخش دوم احمد تقوائی

+ ⁠⁠⁠به بهانه ی قاعدگی دکتر محسن طاهری

+ مهم ترین مولفه های برنامه یک حزب سیاسی مدرن کدامند ؟  احمد تقوائی

+ علت‌های اجتماعیِ استبداد و فساد نازنین صالحی

+ سخنراني پروفسور شهرياري و دكتر شهين دخت خوارزمي 

+ ظهور جامعه پساصنعتی دانیل بل

+ زیرفشارهای تمدن جدید له نمی‌شویم 

+ خردِ پیشرفت و توسعه رضا داوری اردکانی

+ آینده پژوهی و دغدغه هایش دکتر طاهری دمنه

+ تافلر:نگاه تازه به آينده 

+ سرمایه‌گذاری 80 میلیون دلاری بیل گیتس برای ساخت شهر هوشمند حمید نیک‌روش

+ آینده پژوهی و انواع آینده محسن گرامی طیبی

+ کتاب آینده پژوهی، پارادایمی نوین در برنامه ریزی، با تاکید بر برنامه ریزی شهری و منطقه ای علی زارع میرک آباد

+ اجتماع علمی قدرتمند مهمترین نیاز آینده پزوهی در ایران است احد رضایان قیه باشی

+ ایرانی‌ها و فقدان وجدان آینده‌نگر اجتماعی احد رضایان قیه‌باشی

+ ديدگاه‌های سه گانه درباره محركهای آينده نگاری. حسن کریمی فرد

+ استانداردهاي سواد اطلاعاتي. دكتر عشرت زماني

+ آینده نگری استر اتژی فناوری اطلاعات. دکتر امین گلستانی

+ خرد آینده نگری 

+ آینده نگری, برترین مزیت انسانی عباس سید کریمی

+ روش پس نگری در آینده پژوهی دکتر محسن طاهری دمنه

+ جان نقّاد و چشم باز مردم رضا داوری اردکانی

+ واقعیت مجازی و آینده آموزش دکتر محسن طاهری دمنه

+ اقتصاد به مثابه قلب تپنده مریم یوسفیان

+ قدرت تکنیک؛ آینده هم منم رضا داوری اردکانی

+ میل ذاتی تجدد به زمان آینده رضا داوری اردکانی

+ درگاه تخصصی آینده 

+ نسل جدید با بی وزنی مواجه است/ پیاده راه شهر رشت با نگاه آینده پژوهی ساخته شده است 

+ اساتيد ارتباطات:دكتر علي اسدي /بنيادگذاري سنجش افكار در رسانه ملي  

+ در عید نوروز، آینده را هدیه دهید  Vahid Think Tank

+ بسترهای فراگیر شدن طراحی صنعتی در ایران بر پایه الگوهای الوین تافلر 

+ روش‌های پیش‌بینی فناوری.  اندیشکده وحید

+ تاریخ تکرار نمی شود. الوین تافلر

+ آینده کسب و کار در سال 2030 - کتاب صوتی فارسی وحید وحیدی مطلق

+ سندروم یخچال فرنود حسني

+ هفت سازمان آینده پژوه ایرانی در سال 2016 

+ آينده‌پژوهي برآيند پيش‌بيني‌ناپذيري محيط است گفت‌وگو با دکتر سعید خزایی آینده‌پژوه و مدرس دانشگاه

+ آينده پژوهي: از قابليت فردي تا اجتماعي ياورزاده محمدرضا,رضايي كلج فاطمه

+ مبانی نظری و مورد کاوی های مختلف و متنوع  

+ اخذ مدرک حرفه ای آینده پژوهی به صورت حضوری و غیر حضوری از معتبرترین سازمان بین المللی  

+ آزمون های اندیشه ورزی در جهان حسین کاشفی امیری

+ دمینگ و ما صلاح الدین همایون

+ روش آﯾﻨﺪه ﭘﮋوه ﺷﺪن  ﺳﻌﯿﺪ رﻫﻨﻤﺎ

+ نقش هنر در آینده پژوهی الهام سهامی

+ الوین تافلر را بهتر بشناسیم دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آیند هنگاری ملی جانشین برنامه های توسعه پنج ساله در علم، فناوری و نوآوری امیر ناظمی

+ پیشگفتار شوک آینده دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آینده پژوهی کلید تحول درنقش های توسعه محور و راهبردی مدیریت منابع انسانی دکتر سید اکبر نیلی پور

+ نشست اندیشه 

+ آیا فناوری‌های همگرا آینده را تضمین می‌کنند؟ دکترمحسن رنانی

+ جامعه ای می‌تواند بحران‌هارا پشت سر بگذارد که دو وزیر آینده نگر «آموزش و پرورش» و «ارتباطات» آنرا اداره می‌کنند/ امروز «دانایی» است که قدرت می‌آفریند. جامعه شناسی هنر

+ گزارش برگزاری نشست «تاملی در ایده‌های آینده‌نگرانه تافلر» در گروه افواج 

+ دانایی به مثابه قدرت عاطفه شمس

+ فهم جامعه به کمک ژورنالیسم/ آثار تافلر نوعی جامعه‌شناسی مترویی‌ست 

+ خانیکی: نگاه تافلر نگرانی از آینده را کم کرد 

+ ‍ خلاصه سخنرانی جدید وحیدی مطلق درباره آینده قدرت ایران مدرس بین المللی فدراسیون جهانی آینده‌پژوهی  وحیدی مطلق

+ «آینده نگری» مهارتی سودمند برای مدیران 

+ پیش‌بینی‌های درست و نادرست آلوین تافلر کدام‌ بودند؟ BBC

+ الوین تافلر،آینده‌پژوه و نویسنده سرشناس آمریکایی در سن ۸۸ «‌۸۷»سالگی در گذشت. BBC

+ آینده جهان ، آینده زنان « مجله زنان امروز » مریم یوسفیان

+ آن سوی سرمایه داری و سوسیالیسم الوین تاقلر

+ سیر تحول مطالعات و تحقیقات ارتباطات و توسعه درایران دکتر کاظم معتمد نژاد



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995