پیشرفت سریع فناوری در دهه های اخیر دنیای جدیدی را پیش روی بشر گشوده است. بنابراین تردیدی نیست فناوری هایی مانند نمایشگرهای مسطح که زمانی سر و صدای بسیاری به راه انداخته بود با حضور فناوری های جدیدی که یکی پس از دیگری از گرد راه می رسد، پیش پا افتاده به نظر برسد.


محققان در سراسر دنیا در تلاش هستند آرزوهای دیرینه بشر را محقق سازند. شاید هیچ کس تصور نمی کرد روزی در دنیای واقعی با فناوری هایی مواجه شویم که به عنوان رویایی دور از ذهن و دست نیافتنی مطرح بود.


این روزها در گوشه و کنار دنیای بزرگ فناوری کمتر جایی را پیدا می کنید که ردپای فناوری سه بعدی در آن وجود نداشته باشد. به عبارتی، فناوری سه بعدی گوی سبقت را از فناوری دوبعدی ربوده است. از نمایشگر های تلویزیونی سه بعدی و پیشرفت هایی که با گذشت زمان در این نمایشگرها ایجاد شده است تا فیلم های سه بعدی که تهیه می شود و به سینماها و حتی سینماهای خانگی راه پیدا می کند، همه و همه بیانگر این است که در دنیای امروز فناوری، سه بعدی ها قدرت را در دست دارند. فکر می کنید اکنون نوبت کدام فناوری سه بعدی است که به زندگی بشر قدم گذاشته و دریچه جدیدی را پیش روی او بگذارد؟


فرش قرمز دنیای ارتباطات برای هولوگرافی


این روزها در دنیای ارتباطات از فناوری جدیدی سخن به میان آمده است که می توان آن را معجزه رسانه در قرن بیست و یکم نامید. هولوگرام های سه بعدی کلید ورود به دنیای جدید ارتباطات است. با استفاده از این فناوری شما می توانید هنگام تماس تلفنی، تصویر سه بعدی شخصی را که در آن سوی خط تلفن با او در حال مکالمه هستید، مشاهده کنید. در حقیقت این شیوه جدید در ارتباطات، امکان تماس تلفنی سه بعدی است. برای ایجاد تماس سه بعدی شخص باید در مقابل یک دوربین اختصاصی که به دو عدسی و یک میکروفن مجهز شده، قرار گیرد. دو تصویر ایجاد شده از طریق این عدسی در هم ادغام شده و در نهایت یک تصویر سه بعدی از طریق خط اینترنت ارسال خواهد شد.


گیرنده تماس به کمک دستگاه هولوگرام، تصویر سه بعدی ارسالی را دریافت می کند و این تصویر با استفاده از یک پروژکتور لیزری روی صفحه ای از بخار آب نمایان می شود. ویژگی جالب توجه این تصویر سه بعدی این است که در زمان واقعی صحبت کرده، به صحبت های تماس گیرنده گوش می کند و حتی می تواند حرکت کند.


در حقیقت، در این شیوه جدید ارتباطی، تصویر مجازی سه بعدی فردی را که با او در حال مکالمه هستید، می بینید. شرکت ارائه کننده این فناوری از عرضه مدل عملیاتی گوشی هایی با قابلیت ارسال و دریافت تصاویر سه بعدی خبر داده است که پس از ساخت سیستم های تعاملی هولوگرام سه بعدی ارائه خواهد شد.


هولوگرام، فناوری جدیدی نیست


وقتی از هولوگرام صحبت به میان می آید بیش از هر چیز توجه شما به هولوگرام هایی معطوف می شود که روی کارت های شناسایی یا بسته بندی محصولات مختلف ثبت شده است. آنچه امروزه به عنوان هولوگرافی یا تولید هولوگرام مطرح شده در خواص و ویژگی های منحصر به فرد این هولوگرام ها ریشه دارد که امروزه به عنوان یک روش جدید در تصویربرداری مورد توجه قرار گرفته است. در تصویربرداری به روش هولوگرافی، بازیابی تصویر تهیه شده می تواند بازگوکننده اطلاعاتی درباره موقعیت آن تصویر باشد و به عبارتی تصویری واقعی از جسم یا فرد را بازسازی کند. بنابراین به نظر می رسد این خود فرد است که در مقابل شما قرار گرفته، نه تصویرش.


از روش های مختلفی برای تهیه تصاویر هولوگرافیک استفاده می شود که بر اساس کاربرد، این تصاویر نیز می تواند محدوده وسیعی از برچسب های هولوگرافیک ثبت شده روی کارت های شناسایی تا برچسب روی بسته بندی محصولات مختلف و همچنین تصاویر دوبعدی تبلیغاتی را در برگیرد. کاربرد هولوگرافی در این زمینه ها موضوع جدیدی نیست و قدمتی دیرینه دارد. آنچه از آن به عنوان کلید ورود به دنیای جدید ارتباطات یا ارتباطات سه بعدی نام برده شده فناوری ای است که می تواند تصاویر سه بعدی متحرک تولید کند و به عنوان امکانی برای برقراری ارتباطات زنده تصویری مورد استفاده قرار گیرد.


از عکاسی تا هولوگرافی


هولوگرافی از نظر بسیاری از ویژگی ها شبیه به عکاسی است. با این تفاوت که برای تهیه تصاویر سه بعدی از اجسام باید از واسطه هایی برای تصویرسازی استفاده کرد. در عکاسی بر اساس عملکرد دوربین های معمولی، از نور محیط به عنوان منبع نور استفاده می شود.


امواج نور مرئی نامنظم است و به همین دلیل نمی توان از آن برای ثبت اطلاعات عمق اجسام در تصاویری که از آنها عکس گرفته می شود، استفاده کرد. اگر بخواهیم از عمق سوم اجسام هم در تصویر ثبت شده اطلاعاتی وجود داشته باشد باید از منبع نوری استفاده کنیم که تک رنگ یا تک فرکانس بوده و منظم باشد. نور لیزر این ویژگی ها را دارد. بنابراین با تابش نور لیزر به اجسام مختلف، اطلاعات مربوط به عمق سوم اجسام نیز قابل ثبت خواهد بود. اما همه ماجرا به این سادگی نیست. بعد از ارسال تصویر باید بتوان آن را بازسازی کرد. برای این کار از نمایشگرهایی که قطرات آب در کنار هم تشکیل داده اند، استفاده می شود که این فرآیند نیز محدودیت های خاص خودش را دارد. با توجه به این که رنگ تصویر به فرکانس نور تابیده شده بستگی دارد، اگر برای تهیه تصاویر از یک باریکه لیزر استفاده کنیم، تصویر نهایی تک رنگ خواهد بود، اما اگراز سه باریکه لیزر که فرکانس آنها مطابق فرکانس نور رنگ های اصلی است استفاده کنیم، تصویری تمام رنگی بازسازی می شود.


استفاده از فناوری هولوگرام در رسانه برای نخستین بار در جریان اعلام نتایج انتخابات آمریکا در سال ۱۳۸۷ مورد توجه قرار گرفت. آن زمان رسانه ها در تلاش بودند با استفاده از یک روش ابتکاری در اعلام نتایج، گوی سبقت را از دیگر رسانه ربوده و از آنها پیشی گیرند. آن زمان شبکه سی.ان.ان در یک اقدام ابتکاری مورد توجه بسیاری از مخاطبان قرار گرفت. سی.ان. ان برای ارتباط با گزارشگر این شبکه در شیکاگو برای نخستین بار ارتباط هولوگرامی را در رسانه به نمایش گذاشت. اگرچه بینندگان تصور می کردند گزارشگر تلویزیونی در آن لحظه در استودیوی خبر حضور دارد، اما در حقیقت آنها بیننده تصویر هوگرافیک از فرد گزارشگر بودند. هولوگرام یک واقعیت نیست، بلکه تصویری سه بعدی است که نمی توان مرز دنیای واقعی و مجازی را در آن تعیین کرد. با کاربردی شدن این فناوری شما می توانید در هر زمان که بخواهید فقط از طریق یک تماس تلفنی در هر نقطه ای از این دنیا در جلسات کاری یا در کنار عزیزانتان حضور مجازی داشته باشید. باید پذیرفت چه بخواهیم و چه نخواهیم به زودی شاهد ورود فناوری هایی به زندگی روزمره خواهیم بود که باید از امروز خودمان را برای استقبال از آنها آماده کنیم.


شاید در آینده ای نه چندان دور مجبور باشیم از همه این فناوری ها برای انجام امور روزمره زندگی استفاده کنیم. اگرچه عده ای از افراد برای دستیابی به فناوری هایی که روزی در فیلم های علمی ـ تخیلی دیده اند عجله دارند، اما در مقابل عده ای هم هستند که حتی از فکر کردن به چنین آینده ای در هراس هستند. شاید روزی به نظر می رسید گوشی های تلفن همراه آخرین فناوری در عرصه ارتباطات باشد، اما گویی قطار فناوری در هیچ ایستگاهی قصد توقف ندارد و همچنان با سرعت در حال حرکت است.


هولوگرافی به روایت تاریخ


هولوگرافی نخستین بار سال ۱۳۲۶ از سوی دنیس گابور، فیزیکدان مجارستانی به عنوان روشی جدید برای تصویربرداری سه بعدی مورد توجه قرار گرفت. بنابراین شاید بتوان گفت آنچه امروزه به عنوان هولوگرافی مدرن و امروزی مطرح است، قدمتی ۶۶ ساله دارد. این دانشمند در آن زمان درباره روشی برای اصلاح و افزایش دقت میکروسکوپ های الکترونی تحقیق می کرد.


در این تحقیق به این نتیجه رسید هولوگرافی می تواند روش مناسبی برای از بین بردن محدودیت های تصویر در میکروسکوپ های الکترونی باشد و به خاطر این دستاورد بزرگ و مهم، جایزه نوبل فیزیک سال ۱۳۵۰ به دنیس گابور تعلق گرفت. در بسیاری از منابع از دنیس گابور به عنوان پدر علم هولوگرافی نام برده شده است.


اگرچه زمانی که این فیزیکدان برای نخستین بار این موضوع را مطرح کرد، این طرح در بسیاری از حوزه های علمی مورد توجه قرار گرفت، اما حقیقت این است که تا پیش از اختراع لیزر، هولوگرافی در ارائه واقعیت های عینی و به عبارتی در زمینه های کاربردی هیچ موفقیتی به دست نیاورده بود. در آن زمان فناوری های جدیدی که امروزه برای تولید امواج لیزر کاربرد دارد، وجود نداشت و از این رو این کشف بزرگ که امروزه به عنوان یک روش جدید ارتباطی مطرح شده است قدری عجیب به نظر می رسید. زمانی که دانشمندان به روش های پیشرفته ای برای تولید امواج لیزر دست پیدا کردند این طرح شکل واقعی تری به خود گرفت.


سال ۱۳۴۱ محققانی از دانشگاه میشیگان با هدف نمایش تصاویر سه بعدی، تئوری جدیدی برای استفاده از این روش ارائه کردند و به این ترتیب با استفاده از فناوری های جدید، زمینه ای برای اجرایی شدن تئوری مطرح شده از سوی دنیس گابور فراهم شد. به این ترتیب، محققان توانستند به کمک پردازشگرهای پیشرفته و تصویربرداری از یک جسم از زوایای مختلف و بازسازی آن به کمک نرم افزارهای رایانه ای و در نهایت تابش امواج لیزر در محیط مرئی یا به عبارتی نمایشگرهایی که از ذرات بخار آب تشکیل شده است، تصویر سه بعدی از اجسام را به نمایش درآورند.


البته در آن زمان استفاده از این روش مستلزم صرف هزینه های بالایی بود و از همه مهم تر این که امکان نمایش صوت و تصویر به صورت زنده و همزمان وجود نداشت و به همین علت در توسعه این روش در حوزه ارتباطات محدودیت هایی وجود داشت که امروزه برطرف شده است.