با آذر تشکر جامعه شناس و متخصص فضاهای شهری در این گفت وگو از تاثیر تکنولوژی بر تغییر و تحول حوزه عمومی و حوزه خصوصی در جامعه ایرانی سخن گفتیم.



به تعبیر او، این تغییر و تحولات بیش از هر چیز ناشی از ورود و گسترش عرصه های زیر سلطه تکنولوژی های مدرن در جامعه بوده است. تشکر در این گفت وگو به خصوص بر اهمیت موضوع «درک محضر دیگری» یا بهره گیری افراد از حضور واقعی همدیگر تاکید داشت، درک محضر دیگران همان چیزی است که به دلیل توسعه ارتباطات مجازی از زاویه تلفن، اینترنت و دیگر ابزارها در عصر جدید رفته رفته به فراموشی سپرده می شود. این گفت وگو را بخوانید.



به نظر می رسد استفاده و وابستگی مردم ما به تکنولوژی حالتی استثنایی دارد، یعنی تبعات و عوارض آن گاهی بر شیوه های صحیح استفاده از آن می چربد. به عنوان مثال به یاد بیاورید مساله و بحرانی را که بلوتوث در اوایل دوره ای که گوشی های بلوتوث دار به ایران آمده بود، در مترو و دیگر فضاهای عمومی ایجاد کرده بود فایل های مختلف و مشکل دار توسط افراد به دیگران ارسال می شد و در بیشتر مواقع مزاحمت هایی برای افراد درست می شد. آیا می توان چنین چیزی را تایید کرد، یا این ویژگی مختص جامعه ایرانی نیست و در همه جای جهان چنین چیزی رخ می دهد؟


به نظرم ابتدا باید دید تکنولوژی چه تاثیراتی بر روابط اجتماعی ما گذاشته است، بحثی نیست که این ابزارهای نوین زندگی ما را از بسیاری جهات راحت تر کرده است. این راحتی که به ما داده شده در ابتدا منجر به لذت و هیجان زدگی در ما می شود، مثل هر مصرف کننده دیگری. از طرفی چون جایگاه ما در عرصه تکنولوژی جایگاه مصرف کنندگی است، اگرچه در برخی دولت ها تلاش شد این جایگاه عوض شود و ما از مصرف کننده صرف به تولید کنند ارتقا پیدا کنیم، اما در نهایت با همه شعارهایی که داده شد اینطور نشد اگر هم در برخی موارد معدود چنین شد بیشتر از هر چیز کپی کاری بود تا تولید خلاقه. یعنی اول اینکه ما در جایگاه تولیدکنندگی قرار نداریم و مصرف کننده هستیم. دیگر کشورهای دنیا اغلب در جایگاه تولیدکننده هستند. حتی برخی کشورهایی که ما تصورش را هم نمی کنیم، مثل هند امروزه از تولیدکنندگان برجسته این صنعت هستند.


وقتی کشوری تولیدکننده این تکنولوژی ها باشد، مناسبات اجتماعی آن به شکلی روی هم چیده می شود تا برسد به تشیخص مشکل و پیدا کردن راه حل برای آن. در نتیجه همه اینها روی هم سوار می شود تا در نهایت اخلاق استفاده از آن محصول به وجود بیاید و در نهایت مشکلی اگر ایجاد می شود، هم در راستای ارتقای امنیت و بهره وری از آن است، اما چون ما مصرف کننده هستیم، این موضوع برای ما مشکل زا می شود، نه فقط در زمینه ابزارهای جدید، از ابتدای دوره مدرن هر ابزار نویی که محصول دنیای مدرن بود با ورود به ایران در وهله اول مشکل ایجاد کرد، مثل ورود اتومبیل که البته هنوز هم در کشور ما قربانی های زیادی می گیرد. دلیل آن هم این است که چون تولید این ابزارها محصول نیاز و در ادامه خلاقیت خود جامعه نیست، هر گاه وارد شده برای ما معارض هایی ایجاد کرده است. ما شروع می کنیم به اینکه خودمان را تخریب کردن با گفتن اینکه ما بلد نیستیم، فرهنگ استفاده درست را نداریم و... بخشی از این مربوط به این می شود که طبیعتا در بازار مصرف هیجان زدگی برای کل سیستم اجتماعی ایجاد می کند، مثل موبایل و اینترنت و ما معمولا در انتقال این هیجان زدگی به فرآیند عقلانی دچار مشکل هستیم، چرا که این هیجان زدگی برای ما ادامه پیدا می کند. تکنولوژی ما را دچار حیرت می کند؛ یعنی وقتی این حیرت را دارید، در موضع خلع سلاح هستید و خصلت خودبنیادی خود را از دست می دهید. این حیرت و هیجان باعث می شود که افراد متوجه نباشند که در زمینه تکنولوژی صرفا افرادی انتخاب گر هستند. قرار نیست هر چیز جدیدی که می آید تنها به دلیل جدید بودن، معنای خوب بودن را هم داشته باشد.