نخبگان، نیازمند حمایت همیشگی
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[22 Nov 2012]
[ امین جلالوند ]
کارشناسان می گویند بالا بردن سرانه پژوهش دانشگاه ها می تواند مهاجرت نخبگان را معکوس کند
مهم ترین عامل ارتقای سطح علمی و صنعتی در هر جامعه ، نیروی انسانی است و تجهیزات و وسایل مدرن، تنها در صورتی می تواند مسیر توسعه را هموارتر سازد که این ملزومات در اختیار نیروی انسانی ماهر قرار بگیرد.
ویترین نیروهای فنی و ماهر، نخبگان هر جامعه هستند که با توجه به توان و تخصصی که دارند می توانند میانبرهای علمی و فرهنگی بیافرینند که کشور را از وابستگی های ابزاری به دیگر کشورها بی نیاز سازد.
گرچه در محافل غیرعلمی، مردم به هر فردی که احساس می کنند از نظر تحصیلی یا شغلی پرتوان است نخبه می گویند، اما تعریف نخبه با معیارهایی که احساس می کنیم متفاوت است.
یعنی این طور نیست که حتی اگر دانشجویی معدل تمام ترم های تحصیلی اش ۲۰ باشد و خط به خط کتاب های درسی اش را هم از حفظ بخواند، او را نخبه خطاب کنیم؛ بلکه اغلب تعریف علمی یک فرد نخبه با آن چیزی که در ذهن داریم، متفاوت است.
● نخبه چه می کند؟
بر اساس تعریف شورای عالی انقلاب فرهنگی، نخبه به فردی برجسته و کارآمد اطلاق می شود که در خلق و گسترش علم، فناوری، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت کشور در چارچوب ارزش های اسلامی اثرگذاری بارز داشته باشد و همچنین فعالیت های وی بر پایه هوش، خلاقیت، انگیزه و توانمندی های ذاتی از یک سو و خبرگی، تخصص و توانمندی های اکتسابی از سوی دیگر، موجب سرعت بخشیدن به پیشرفت و اعتلای کشور شود.
یعنی مطابق این تعریف، دو عامل هوش ذاتی و تخصص اکتسابی برای اطلاق عنوان نخبه به یک فرد از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اگر هر کدام از این دو عامل کنار یکدیگر قرار نگیرد، نمی توان برای آن فرد عنوان نخبه را به کار برد.
همچنین بسیار مهم است که یک فرد نخبه، فعالیت تولیدی داشته باشد، یعنی صرف مطالعات تئوریک در هر حوزه ای، بدون یک خروجی درخشان و تولیدی قابل توجه، نمی تواند عنوان نخبه را برای فرد یدک بکشد.
● یک گام تا نخبگی
دانشجویی را تصور کنید که توان علمی خوبی برای حل مسائل پیچیده دروس رشته های فنی دارد، اما به دلیل این که هنوز کسی متوجه این استعداد ذاتی اش نشده است یا حتی خود دانشجو هم به این توان ویژه اش اشراف ندارد، این توان علمی در گستره یک استعداد شخصی مانده است.
حتی برخی اوقات، دانشجویان و دانش آموزان بسیار با هوشی در کشور پیدا می شوند که به دلیل نبود امکانات علمی و تجهیزات آزمایشگاهی، استعداد های بالقوه شان به مرحله بالفعل نرسیده است.
این گونه افراد تا رسیدن به مرحله نخبگی فاصله زیادی ندارند و در صورتی که امکانات و تمهیدات لازم برای رشد و ارتقای سطح علمی آنها اندیشیده شود، می توانند با تولید علم و فرهنگ، به سمت نخبگی گام بردارند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در اصطلاح به این افراد، «صاحب استعداد برتر» می گوید و این عنوان به فردی اطلاق می شود که با توجه به ویژگی های ذاتی خود امکان رسیدن به مرحله نخبگی را دارد ولی هنوز زمینه های لازم برای شناسایی کامل و بروز استعدادهای ویژه او فراهم نشده است.
● آیا نخبه همان مخترع است؟
یکی از عمده بحث هایی که درباره نخبگان مطرح می شود این است که آیا نخبگان همان مخترعان هستند یا این که هر دو گروه، فعالیت های غیر مرتبطی دارند؟
نکته: اگر امکانات مالی و تجهیزات لازم در اختیار نخبگان یک جامعه قرار گیرد، نه تنها نخبگان آن کشور به اقامت در زادگاهشان علاقه مند می شوند، بلکه حتی آن کشور می تواند نخبگان سراسر دنیا را جذب کند
واقعیت این است اگرچه بسیاری از نخبگان از گروه مخترعان هستند، اما این طور نیست که هر فردی با داشتن چند اختراع، یک فرد نخبه به حساب بیاید.
یک فرد نخبه می تواند یک تولید فرهنگی موثر داشته باشد یا این که با توان و استعدادی که دارد، بخشی از مشکلات مدیریتی کشور را حل کند؛ اما هیچ اختراع ثبت شده ای نداشته باشد.
در عین حال بسیاری از مخترعان هم هستند که در تولیداتشان، نبوغ و ابتکار چندانی دیده نمی شود و حتی فرآورده ای هم که تولید می کنند، دردی از جامعه دوا نمی کند.
بنابراین شاید بتوان گفت هر مخترعی این قابلیت را دارد که به عنوان فردی نخبه شناخته شود، اما نمی توان هر مخترعی را یک نخبه به حساب آورد.
● چرا باید از نخبه حمایت شود؟
در اغلب کشورهای جهان، برای افراد نخبه تسهیلات ویژه ای را در نظر می گیرند تا یک فرد نخبه با خاطری آسوده به کارش ادامه دهد.
یعنی تصور کنید اگر فرد نخبه ای، درگیر رفع نیازهای اولیه اش باشد و مشکلات معیشتی، مسکن و درآمد ذهن و توان او را درگیر خود کند، در آن صورت نباید انتظار داشت آن فرد نخبه با آرامش خاطر به فعالیت های نخبگی ادامه دهد؛ زیرا علاوه بر این که شناخت نخبگان و حمایت از آنها یک الزام برای توسعه هر کشوری محسوب می شود، «تداوم فعالیت های نخبگان» نیز بسیار حائز اهمیت است.
در واقع اگر فعالیت های نخبگان، مقطعی و گذرا باشد، در آن صورت نباید انتظار تغییرات ماندگار و توسعه ای پایدار را در جامعه داشت.
● یک نخبه کجا کار می کند؟
چون موضوع مورد مطالعه یک نخبه فعالیت های علمی، هنری و فرهنگی است، بنابراین نخبگان می توانند در بسیاری از محیط های مختلف فعالیت کنند.
اما از آنجا که نخبگان به محیط هایی برای ارتقا و پیشرفت نیاز دارند تا بتوانند فعالیت های تولیدی و علمی خود را به صورت عملی پیاده کنند، بهترین محیط های شغلی برای آنان، پژوهشگاه ها، دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان است.
شرکت های دانش بنیان شرکت هایی است که علم را به فناوری تبدیل می کند و در واقع این شرکت ها وظیفه دارند با تجاری سازی علم، ایده های علمی را به محصولی کاربردی در جامعه تبدیل کنند.
این شرکت ها در سراسر جهان می توانند پذیرای نخبگان باشند و از ایده های ناب و کاربردی آنان استقبال کنند.
● مهاجرت نخبگان چیست؟
معمولا در کشورهایی که شرکت های دانش بنیان، حضوری فعال در جامعه ندارند یا از فعالیت های نخبگان در آن کشور حمایت نمی شود، نخبگان ترجیح می دهند به کشورهایی مهاجرت کنند که فعالیت های دانش بنیان در آنجا نهادینه شده باشد.
بالا بردن سرانه پژوهشی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و ارائه تسهیلات به شرکت های دانش بنیان می تواند جریان «مهاجرت نخبگان» را معکوس سازد.
یعنی اگر امکانات مالی و تجهیزات لازم در اختیار نخبگان یک جامعه باشد، نه تنها نخبگان آن کشور به اقامت در زادگاهشان علاقه مند می شوند، بلکه حتی آن کشور می تواند نخبگان سراسر دنیا را جذب کند.
البته در جوامع در حال توسعه به شرکت های دانش بنیان به دید شرکت هایی هزینه بر و بی تاثیر در فرآیند توسعه نگاه می شود، اما در کشورهایی که در آن سیستم حمایت قوی از شرکت های دانش بنیان و نخبگان فعال در این شرکت ها وجود دارد، تجاری سازی علم به عنوان یک منبع اصلی درآمدزایی شناخته می شود؛ آن هم درآمد و توسعه ای که پایدار است، از نوسانات بازار کمترین تاثیر را می پذیرد و برای آیندگان آن کشور نیز به یادگار می ماند.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان