دانشگاه قرن 21 و آموزش مؤثر از راه دور

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[12 Oct 2010]   [ ]

امروزه آموزش الکترونيکی به يک صنعت چند ميليارد دلاری با کاربردهای متنوع تبديل شده است؛ از آموزش علاقمندان به فراگيری يک موضوع خاص علمی يا فنی گرفته تا آموزش حين خدمت کارکنان شرکت های بزرگ چندمليتی که شعب متعددی در نقاط مختلف جهان دارند.



آموزش از راه دور شيوه ای است که در سطوح مختلف (دوره های تک درس، اخذ گواهينامه های علمی – فنی – تخصصی ، مدارج دانشگاهی و غيره) به دانشجويان امکان می دهد که تمام يا بخشی از دوره آموزشی را از راه دور (مثلا" در منزل خود و در شهر يا حتی کشوری ديگر) و بدون نياز به حضور فيزيکی در کلاس درس بگذرانند و درنهايت در صورت موفقيت در آزمون های مربوطه از امتيازاتی مشابه دانشجويان حضوری بهره مند شوند.



آموزش از راه دور به کليه افراد امکان ادامه تحصيل می دهد. حتی کسانی که برنامه کاری و يا محل سکونت، مانع از حضور آنها در کلاسهای درس دوره های حضوری می باشد.



امروزه بسياری از مؤسسات آموزش عالی معتبر در سطح جهان، از طريق دوره های آموزشی از راه دور اقدام به اعطای مدارک ليسانس، فوق ليسانس و حتی دکترا می کنند و اين مدارک از نظر اعتبار هيچگونه تفاوتی با مدارک اخذ شده در دورهای حضوری ندارند. برخلاف گذشته که دوره های آموزش از راه دور به آموزش مکاتبه ای معروف بود و هيچگونه ارتباط مستقيمی بين دانشجو واستاد و ساير دانشجويان وجود نداشت، با استفاده از امکانات آموزشی جديد مانند شبکه جهانی وب و کلاسهای درس مجازی، دردوره های آموزش از راه دورمدرن غالبا" ارتباط تعاملی ميان دانشجو با استاد وهمچنين ساير دانشجويان وجود دارد.



آيا آموزش از راه دور از نظر کيفی قابل مقايسه با دوره های حضوری است؟

شيوه ارزشيابی تحصيلی و آزمون پايانی دوره های آموزش از راه دور درست مانند دوره های حضوری است بنابراين مدارک اعطايی در اين دوره ها معادل مدارک دوره های حضوری می باشد.



آيا در دوره های آموزش از راه دور امکان ارتباط و تعامل بين دانشجويان وجود دارد؟

امروزه به مدد تکنولوژي پيشرفته و امکاناتی که شبکه جهانی اينترنت در اختيار گذارده، اين امکان فراهم آمده است که دانشجويان دوره های آموزش از راه دور بتوانند با شرکت در کلاسهای مجازی ضمن بهره مندی از آموزش زنده توسط اساتيد، باسايردانشجويان نيز ارتباط زنده ومستقيم داشته باشند. به اين شيوه به اصطلاحClass-Pacedگفته می شود.



بنابراين، در اين گونه کلاسها ايراد برخی منتقدان مبنی بر انزوای افراد و اثرات نامطلوب پرورشی ناشی از عدم ارتباط با ساير دانشجويان شايد چندان موردی نداشته باشد.



البته، نوع ديگر آموزش از راه دور هم وجود دارد که به آن Self-Paced گفته می شود وهر دانشجو در آن به تنهايی و بدون ارتباط با ساير دانشجويان به يادگيری مطالب درسی می پردازد. اين شيوه بويژه مناسب افرادی است که به دلايل مختلف امکان حضور به موقع در کلاسهای مجازی را ندارند ويا قادر نيستند که بطور منظم و بر اساس يک برنامه از پيش تعيين شده به مطالعه دروس بپردازند.



آيا دوره های آموزش از راه دور مدرس هم دارد

کليه دروس توسط اساتيد فن طراحی و تدوين شده اند، اما الزاما" نيازی به حضور تمام وقت و آن لاين اساتيد وجود ندارد. اما در دوره های گروهی که بصورت کلاسهای درس مجازی برگزار می شود و اصطلاحا" class-paced ناميده می شوند، معمولا" يک استاد بطور زنده و مستقيم و درست مانند کلاسهای درس معمولی با دانشجويان در ارتباط است و آنها را درآموزش مطالب و رفع اشکالات ياری می دهد.



مزايای استفاده از آموزش الکترونيکی برای سازمانها و مؤسسات

برخی از مهمترين مزايای استفاده از آموزش الکترونيکی برای سازمانها و مؤسسات, به شرح زير است:



· کاهش هزينه ها: مهمترين عامل انتخاب آموزش الکترونيکی است. صرفه جويی ناشی از حذف بخشی از هزينه ها از قبيل حقوق اساتيد، اجاره محل کلاسهای درس، هزينه مسافرت و رفت و آمد دانشجويان، هزينه اجاره اتاق يا خوابگاه به راحتی قابل اندازه گيری و محاسبه است؛ اما شايد مهمترين عامل استقبال شرکتها و سازمانهای بزرگ از اين شيوه آموزشی، تقليل زمان دوری از کار کارکنان، هنگام شرکت در دوره های آموزش حين خدمت باشد.



· کاهش زمان آموزش: بر اساس برخی تحقيقات انجام شده زمان آموزش نسبت به شيوه های سنتی بين 40 تا 60 درصد کاهش می يابد.



· افزايش به کار گيری عملی آموخته ها در اين شيوه آموزش: تحقيقات مستقل انجام شده در اين زمينه حاکی از افزايش 25 درصدی نسبت به روش های سنتی است.

· اخذ آزمون نهايی دوره های آموزشی و اعطای گواهينامه و مدرک تحصيلی بطور اتوماتيک و بسيار سريع و ارزان: با استفاده از اين شيوه آموزش، اين امکان وجود دارد که بطور خودکار پس از اتمام دوره دانشجو را مورد آزمون قرار داد و درصورت قبولی به وی گواهينامه گذراندن دوره يا مدرک تحصيلی اعطا نمود. بنابراين ديگر الزاما" نيازی به صرف وقت و هزينه جهت برگزاری امتحانات حضوری و تصحيح سؤالات امتحانی و . . . نمی باشد.



مزايای استفاده از آموزش الکترونيکی برای دانشجويان

درکنار جذابيت بيشتر، تسريع در يادگيری، و افزايش رفاه دانشجويان، مزايای خاص آموزش الکترونيکی برای دانشجويان عبارتند از:



· دسترسی آسان و در زمان دلخواه: به دانشجويان امکان می دهد که تحصيل خود را در ساعات فراغت و يا در منزل ادامه دهند.



· تعيين سرعت پيشرفت دروس به خواست دانشجو: اين خصوصيت موجب کاهش اضطراب به دليل ترس از عقب ماندن از کلاس در دانشجويان کُند، و افزايش رضايت از تحصيل در دانشجويان تيزهوش تر می شود.



· قابليت تعاملی: به دليل امکان تعامل زياد بين دانشجو و مدرس و همچنين بين هر دانشجو با ساير دانشجويان در اين شيوه، انگيزه آنان برای پی گيری مطالب درسی افزايش می يابد.



· افزايش اعتماد به نفس: آگاهی از اينکه در اين شيوه، مطالب درسی از به روز ترين منابع انتخاب شده اند، موجب افزايش اعتماد به نفس دانشجو می گردد. زيرا وی ديگر از اين بابت نگرانی نخواهد داشت که مطالب آموخته شده منسوخ شده باشند و يا متناسب با نياز روز نباشد.



منافع آموزش الکترونيکی در ايران

علاوه بر منافع کلی مطرح شده در زمينه آموزش الکترونيکی، با توجه به وضعيت خاص کشور منافع ديگری را می توان برای آن برشمرد. مهمترين آنها عبارتند از:



· امکان ارائه آموزش با کيفيت بالا برای علاقمندان فراگيری موضوعات مختلف علمی با توجه به سطح نسبتا" پايين آموزش در بسياری از دانشگاههای سنتی موجود، علی الخصوص در مناطق دور افتاده.



· دسترسی آسان به آموزش عالی برای علاقمندانی که به دليل ظرفيت پايين پذيرش دانشگاههای کشور امکان ادامه تحصيل ندارند. زيرا در آموزش الکترونيکی و دانشگاههای مجازی تقريبا" چيزی به نام محدوديت ظرفيت پذيرش وجود ندارد.



· هزينه بسيار پايين تهيه برنامه های آموزش الکترونيکی در ايران در مقايسه با قيمتهای جهانی: وجود توانايی های بالای تکنيکی در ايران و در عين حال سطح بسيار نازل دستمزد که مهمترين بخش هزينه تمام شده ارائه برنامه های آموزش الکترونيکی را تشکيل می دهد در مقايسه با سطح دستمزدهای جهانی شايد مهمترين مزيت پرداختن به اين گونه فعاليت ها در کشور و با رويکرد ورود به بازارهای جهانی باشد.



مشکلات آموزش الکترونيکی برای سازمانها و مؤسسات

عليرغم همه مزايا، آموزش الکترونيکی به دليل محدوديتهايی که دارد جواب گوی همه نيازهای آموزشی نمی باشد. برخی از اين محدوديت ها به شرح زير است:



· هزينه بالای سرمايه گذاری: سرمايه گذاری اوليه برای آموزش الکترونيکی، نسبت به شيوه های سنتی بيشتر است.



محدوديتهای تکنولوژيک: بايد ديد که آيا سطح تکنولوژی کنونی جوابگوی نيازهای آموزشی مورد نظر هست؟ آيا صرف هزينه بيشتر برای بهبود تکنولوژی آموزشی توجيه پذير است؟ و آيا درصورت سرمايه گذاری برای ارتقای سطح تکنولوژی نرم افزارهای آموزشی سازگاری کامل بين همه اين نرم افزارها و سخت افزارهای موجود وجود خواهد داشت؟



موضوعات درسی نامناسب: برخی صاحب نظران معتقدند که همه موضوعات بصورت الکترونيکی قابل آموزش نيستند؛ هرچند که تعداد اين موارد محدود است.



پذيرش فرهنگی: در برخی مناطق جهان، بنا به ساختارهای فرهنگی و باورهای اجتماعی محلی، مردم اصولا" تمايلی به استفاده از کامپيوتر ندارند، چه رسد به آموزش الکترونيکی.



مشکلات آموزش الکترونيکی برای دانشجويان

دلايلی که ممکن است باعث شود آموزش الکترونيکی به اندازه ساير شيوه های آموزشی مورد استقبال قرار نگيرد عبارتند از:



· مسائل تکنيکی: بسياری از افراد فاقد مهارت های تکنيکی لازم برای استفاده از شيوه های آموزش الکترونيکی هستند.



قابليت تحرک: هرچند شبکه اينترنت و استفاده از کامپيوترهای کيفی و جيبی وحتی تلفن های موبايل به شدت گسترش يافته، اما هنوز هيچ يک از موارد فوق از نظر سهولت حمل ونقل و امکان استفاده در همه جا، قدرت رقابت با کتاب و دفترهای سنتی را ندارند.



کاهش تعاملات فرهنگی و اجتماعی: در آموزش الکترونيکی در مقايسه با شيوه های سنتی و حضوری آموزش، ارتباط رو در رو و چهره به چهره و زنده تقريبا" وجود ندارد. اين امر می تواند اثرات منفی هم بر ميزان پيشرفت درسی و هم بر رشد شخصيتی دانشجويان داشته باشد. البته با پيشرفت مداوم و سريع تکنولوژی، اين مشکل مرتب درحال کم رنگ تر شدن است.



مشکلات آموزش الکترونيکی در ايران

علاوه بر مشکلات کلی مطرح شده در زمينه آموزش الکترونيکی، با توجه به شرايط داخلی مشکلات ديگری نيز در اين زمينه وجود دارد. مهمترين مشکلات آموزش الکترونيکی در ايران به شرح زير است:



· پايين بودن سرانه کامپيوترهای شخصی در کشور: متأسفانه هنوز هيچ آمار دقيق و رسمی در مورد تعداد کامپيوترهای خانگی موجود در کشور وجود ندارد. هرچند ظواهر امر حاکی از افزايش روز افزون و بسيار سريع تعداد کامپيوترهای خانگی است، اما هنوز به دلايل مختلف، کامپيوتر شخصی جزء لوازم ضروری منزل در نيامده است. از جمله اين دلايل می توان به موارد زير اشاره نمود: بالا بودن نسبی هزينه تهيه کامپيوتر، عدم اطلاع از قابليت های بالقوه آن، پايين بودن تأسف بار سطح سواد کامپيوتر افراد حتی در ميان تحصيل کرد گان و اساتيد دانشگاه که اين وسيله را در بسياری از موارد در حد وسيله ای تزيينی در دفتر کار يا اسباب بازی در منزل تنزل داده است، برخی نگرش های منفی و بدبينانه فرهنگی نسبت به ورود کامپيوتر و اينترنت به محيط خانه که شايد خود ناشی از پايين بودن سطح سواد کامپيوتری و عدم اطلاع از قابليت های مفيد کامپيوتر باشد.



· نرخ پايين دسترسی به شبکه جهانی اينترنت در کشور: نرخ دسترسی به اينترنت در ايران حتی نسبت به کشورهای درحال توسعه مشابه بسيار پايين است. هرچند در اين مورد نيز آمار دقيقی موجود نيست، اما بر اساس خوش بينانه ترين برآوردها در کشور تنها حدود دو ميليون نفر به اينترنت دسترسی دارند هر چند که پيش بينی می شود تا انتهای برنامه پنج ساله سوم اين رقم به حدود 15 ميليون کاربر افزايش يابد.



· عدم همخوانی امکانات شبکه مخابراتی کشور با استانداردهای روز جهانی: در حال حاضر، شبکه ديتا تنها منحصر به شهرهای بزرگ و برخی شهرهای متوسط است به گونه ای که تنها120 شهر کشور از امکانات اين شبکه بهره مندند، هرچند که پيش بينی می شود اين تعداد تا انتهای سال 1381 به 200 و در پايان برنامه پنج ساله سوم به 300 شهر افزايش يابد. درنتيجه حدود نيمی از ساکنان کشور در مناطقی زندگی می کنند که اصولا" امکان اتصال به اينترنت وجود ندارد. از اين گذشته، حتی در مناطقی که امکان اتصال وجود دارد، به دليل پهنای کم باند، و استفاده از سيم های مسی فرسوده در شبکه مخابراتی، سرعت انتقال داده ها بسيار پايين است.

عدم حمايت از مالکيت معنوی: شايد يکی از مهمترين عوامل عقب ماندگی فعاليتهای فرهنگی در کشور نسبت به ساير نقاط جهان، عدم رعايت حقوق مؤلف است. متأسفانه تهيه کپی های غير مجاز از آثار فرهنگی در کشور خود تبديل به فرهنگ شده است. با توجه به هزينه بسيار زياد تهيه مطالب اصيل علمی مناسب برای ارائه در دوره های آموزش الکترونيکی، اين مسئله همه ارائه دهندگان بالقوه خدمات آموزش الکترونيکی را تهديد می کند.

عدم تأييد مدارک اعطايی مؤسسات آموزش از راه دور داخلی و خارجی توسط وزارت علوم، تحقيقات و فن آوری: در حال حاضر مدرک اعطايی هيچ يک از مؤسسات آموزش از راه دور داخلی يا خارجی مورد تأييد وزارت علوم، تحقيقات و فن آوری نيست. هرچند انتظار می رود در آينده نزديک اين مانع برطرف شود، اما تا آن زمان اين مسئله خود عامل محدود کننده بسيار مؤثری در استقبال از برنامه های آموزش الکترونيکی در کشور خواهد بود.



آيا منافع استفاده از آموزش الکترونيکی اشکالات آن را جبران می کند؟

وزن و نسبت مزايا و معايب استفاده از آموزش الکترونيکی بسته به اهداف برنامه آموزشی، مخاطبين، زيرساخت های تکنولوژيک سازمان ارائه دهنده و حتی باورهای فرهنگی و اجتماعی متفاوت است. اما جای هيچ بحثی نيست که اين شيوه آموزش به سرعت در حال گسترش است و بيشتر صاحب نظران معتقدند که مزيت های چشمگير اين شيوه، تضمين کننده نقش رو به گسترش آن در استراتژی های آموزشی است

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---