|
جامعه مدني و جامعه مجازي:حكومت فرهنگي و سياست مردم‌سالار
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Civil Society and Cyber Society: Culture Governance and Democratic Politics
نام نويسنده:
مايكل جن سن،جيمز دانتسيگر،الدي وينكاتش
Michael J. Jensen،James N. Danziger،Alladi Venkatesh
مركز تحقيقاتي فناوري اطلاعات و سازمان ها
دانشگاه كاليفرنيا
Contact email – mjensen@uci.edu
http://www.crito.uci.edu/point
متن مقاله:
باوجود كندشدن روند شيوع استفاده از اينترنت در عين حال، تقريبا دو سوم تمام بزرگسالات آمريكايي همچنان از اينترنت استفاده مي‌كنند.دانشمندان علوم سياسي به صورت فزاينده اي به پژوهش درخصوص ابعاد اجتماعي و سياسي استفاده از اينترنت مي‌پردازند .يك سايت خاص به حسب كاركردش در ساختن جامعه،حفظ جامعه مدني و به همراه داشتن پيامدهاي سياسي است كه نظر جامعه‌شناس و انديشمندان سياسي را به خود جلب مي‌كند .اين كارها مي‌تواند از يك سو در راستاي افزايش علائق اجتماعي يا شخصي صورت گيرد و از سوي ديگر به سمت علائق سياسي‌تر سوق داده شود .نئوتاكوويليان در كل از مشاركت در انجمن‌هايي خبر مي‌دهند كه در ايجاد يك فرهنگ مردم‌سالار و مبتني بر مشاركت مؤثر است ،در عين حال اين نظريه خالي از انتقاد نيست.هانا آرنت مي‌گويد چنين مشاركتي به يك جايگزين مصرف‌كننده محور براي مشاركت سياسي تبديل شده است تا آنكه حامي آن باشد حال آنكه فوكو نگراني هايي را در خصوص نقش جامعه مدني در حفظ رژيمي ـ كه او آن را قدرت انضباطي (نوعي كنترل اجتماعي) تعبير مي‌كند ـ مطرح مي‌كند .هدف مقاله حاضر بررسي نقش اينترنت در كنش‌هاي اجتماعي و حيات دموكراتيك جامعه سياسي است .
مسأله اصلي اين است كه آيا اينترنت كنش‌هاي مردم‌سالارانه يا مصرف‌گرا را در جامعه سياسي تقويت مي‌كند يا خير؟ علت اصلي تمايز بين اين مقولات،دوگانگي بين كنش‌هاي سياسي و عمومي است كه به نوعي در پي بازسازي نظام سياسي است و از سوي ديگر كنش‌هاي خصوصي است كه درجهت تامين نيازهاي فرد يا خانوارها است .داستان‌هاي اوليه درخصوص دموكراسي آمريكايي بر مفهومي آرمان گرايانه از دو لت مبتني بودند كه بر اساس آن ملتي همگن پديد آيد و اين ملت قانون اساسي را پديد آورد.براساس چنين مفهومي فهم ماهيت دموكراسي آسان است، چرا كه «اين مردم» قانون و ساختار حكومتي را پديد آوردند .
اما اين ديدگاه در قرن بيستم دچار چالش‌هاي اساسي شد در اين زمان مردم كم‌كم دقت تجربي اين تعريف را به نصح صور پراكنده‌تر، متكثرتر و انفرادي‌تر جامعه سياسي زيرسؤال بردند.از زمان طرح اصلاحات به بعد، تصوير شهروند ـ مصرف‌كننده به طور برجسته‌اي در گفتمان‌هاي كنش سياسي و گفتمان‌هاي دست دوم علوم سياسي و حاكميت مردم رخ نمود .اخيراً در ادبيات «حكومت خلاق (بازآفرين)»، اعضاي جامعه سايسي به عنوان مصرف‌كنندگان منابع حكومت مشخص مي‌شوند .در مكتب حكومت باز آفرين، مصرف كنندگان شهري مسوول كه متمايل به تعديل علائق شخصي خود به علائق دولتي هستند به مصرف كنندگان دولتي علاقمند به خود مبدل مي گردند، يعني مصرف كنندگاني كه ذهنيتشان معطوف به برقراري ارتباط با دولت بوده و به قضاوت درخصوص خدمات دولتي بيش از پرداختن صرف به خريد كالا است و به سود شخصي ناشي از آن اهميت قائل مي شوند .در عين حال ما همه به يك معنا مصرف‌كننده‌ايم ـ يا دست كم از مزاياي زيستن در جامعه‌اي قانوني استفاده مي‌كنيم ـ در عين حال اين تحول حاكي از تغيير جهت در كيفيت مصرف است.
سؤال اصلي اين پژوهش آن است كه چگونه اينترنت اين الگوهاي كنش سياسي و اجتماعي را با خود همراه مي‌كند؟ پاسخ به اين سؤال نه تنها منوط به بررسي مصرف‌كننده آنلاين و كنش‌هاي سياسي است، بلكه مستلزم در نظر گرفتن مصرف كننده آف‌لاين و كنش‌هاي سياسي و ارتباط آن با شيوه‌هاي مختلف درگيركردن [افراد] جامعه به صورت آنلاين و آف‌لاين،هر دو است.اين پژوهش در بافت سه [گونه] ادبيات قرار مي‌گيرد:
اول اينكه اين مقاله برگرفته از پژوهش‌هاي مربوط به جامعه مدني است، پژوهش‌هايي نظير اثر رابرت پوت نم و نيز اثر هنريك بنگ و همكارانش .دوم آنكه ما اين پژوهش را در بافت آثاري كه اخيراً درخصوص نقش اينترنت در مشاركت سياسي نگاشته شده‌اند، قرار داده‌ايم .سرانجام اينكه پژوهش تجربي امان را مطابق پژوهش نظريه‌پردازان سياسي و اجتماعي تفسير مي‌كنيم كه به مسائل مربوط به كنش‌هاي مردم‌سالارانه و هم به نظريه‌پردازي‌هاي مربوط به اينترنت و حيات اجتماعي مي‌پرداخته اند .
سؤالاتي كه اين پژوهش درصدد پرداختن به آنها است به اين شرح‌اند:
1ـ چه رابطه‌اي بين همكاري با سازمانها در جامعه مدني و نوع عضويت در يك جامعه سياسي (مثلاً عضويت در يا همكاري با يك رژيم سياسي) وجود دارد؟
2ـ چه رابطه‌اي بين روش‌هاي مختلف در انجمن‌ها، يعني بين روش‌هاي مشاركت آنلاين و آف‌لاين و مشاركت سياسي و اجتماعي وجود دارد؟
3ـ كدام نحوه ي عضويت (آف‌لاين يا آنلاين) در انجمن‌ها با نحوه ي عضويت (آنلاين و آف‌لاين) در رژيم سياسي مطابقت دارد؟
در اين فرايند، اين پژوهش دو كمك نظري به ما مي‌كند: 1ـ اين پژوهش موضع (وضعيت) كنش‌هاي آنلاين و آف‌لاين مربوط به ارتباط و يا عضو شدن در انجمن‌ها را ترسيم مي‌كند.2ـ اين پژوهش به فهم ما درخصوص نقش انجمن‌ها در شكل‌گيري و پيدايش هويت سياسي عمق مي‌بخشد.
جامعه مدني،شيوه‌هاي عضويت و اينترنت
پژوهشگران متعددي نظير آنتونيو گرامسي، بنيامين باربر و فرانسيس فوكوياما از اهميت زندگي جمعي (اجتماعي) براي دموكراسي در جامعه سياسي سخن گفته اند.اين انجمن‌ها براي دموكراسي سودمند بوده چرا كه هم گردش علائق و سليقه‌ها را در جامعه سياسي تسهيل مي‌كنند و هم نظام سياسي پاسخگوتري را ايجاد مي‌كنند.در كنار اينها، اين انجمن‌ها، مكانيزمهايي براي اجتماعي كردن حق عضويت در يك سياست مردم‌سالار بشمار مي‌روند.اين بخش از اثر رابرت پوت نم، يعني نظريه نزول روابط اجتماعي ، اثر هنريك بنگ در مورد حكومت فرهنگي و اثر مارك پاستر درباره ي رابطه كيفيت اطلاعات با ايجاد هويت‌هاي آنلاين گرفته شده است.مباني فكري، روش و نتايج اين سه نويسنده با يكديگر متفاوت است.اما دو رشته مطلب وجود دارد كه نوعي هم پوشاني ميان اين سه ديدگاه برقرار مي‌كنند:
1ـ التزام نظري به افقي نمودن ساختارهاي حكومت
2ـ اين ساختارها مفاهيمي را براي تحليل كنش‌هاي هويت‌ساز، كنش‌هاي سياسي و مصرف كالا در جامعه سياسي، فراهم مي‌كنند.
جامعه مدني و مصرف‌گرايي
يكي از دلايل اصلي شهرت الكسيز دي توكوويله نظريه وي است كه بيان مي كند موفقيت دموكراسي آمريكايي عمدتاً دستامد تمايل آمريكاييها به تشكيل انجمن[ها] است .در نظريه نئوتوكويلين رابرت پوت نم، اين فرض وجود دارد كه تقريباً مشاركت (عضويت) در هر انجمني به لحاظ پيامدهاي مردم‌سالارانه‌اش بهتر از عدم عضويت و مشاركت در آن است .پوت نم مفهوم دموكراسي را با اصطلاحات مصرف‌گرايانه عملياتي مي‌كند:اصطلاحاتي كه ناظر به كار‌آمدي خدمات دولتي و تبادلات دولت و شهروندان هستند . از نگاه او عضويت در انجمن براي دموكراسي مفيد است چرا كه اعضاي سازمانها مهارت‌هاي ويژه يك شهروند مردم‌سالار را ايجاد مي‌كنند و اين مسأله سبب مي‌شود آنها همواره دولت خود را پاسخگو‌تر از گذشته كنند.اخيراً نگراني‌هايي درخصوص ركود حيات اجتماعي و انجمني و اثرات اجتناب‌ناپذير آن بر شيوه‌هاي سنتي عضويت و مشاركت در سياست نظير عضويت در احزاب پديد آمده است.پوت نم افزايش تماشاي تلويزيون را به عنوان اولين عامل در كاهش مشاركت افراد در انجمن‌ها درنظر مي‌گيرد ، از سوي ديگر او در مورد تسهيلات اينترنت براي كاهش ضعف زندگي جمعي نيز ترديد دارد.او به مواجهه رو در رو به عنوان ابزار ايجاد سرمايه اجتماعي اولويت ميدهد، اما در عين حال، اذعان مي‌كند: "از آنجا كه تلويزيون تباهي و شر محض است و باز از آنجا كه عمده زمان آنلاين صرف تماشا كردن تلويزيون مي‌شود اينترنت دست كم در قياس با تلويزيون فضاي اجتماعي بيشتري ايجاد مي‌كند" .
حكومت فرهنگ (فرهنگي): ارتباط جامعه مدني با حكومت و كارگزاران
يكي از نكاتي كه در اثر تجربي پوتنم به آن توجه چنداني نشده است، بررسي رابطه ي بين ارتباط با انجمن‌ها و ارتباط با مقامات و ادارات دولتي است.چگونه عملكردهاي روزمره جامعه به لحاظ سياسي بر حكومت و صاحبان قدرت در نظام سياسي محلي تأثير مي‌گذارند؟ هنريك بنگ اصطلاح "حكومت فرهنگ" را مطرح مي‌كند.دولت فرهنگ به شرايطي هدايت‌كننده اشاره دارد كه در آن بسط خود و مشاركت دولتي، پيش شرط لازم براي دولت‌هاي رفاه است .در گزارش بنگ، تصميمات سياسي، دست كم در سطح محلي، صرفاً از طريق گفتمان نخبگان سياسي تعيين نمي‌شود بلكه طيف وسيعي از گروههاي سياسي موجود در اين جامعه بومي (محلي) در اين امر سهيم‌اند .ممكن است برخي صرفاً مايل باشند به دلايل شخصي مصرف‌كننده ي محصولات سياسي باشند، اما در عين حال ممكن است بخواهند وارد تعاملي گردند كه هدف و محور آن بيان ايده‌ها، تصورات، هويت‌ها و چيزهاي جديد ديگري باشد كه اساساً با آمال‌هاي مورد تأييد حكومت همخواني نداشته باشد .مايكل دي پيش از مرگش در سال 1986 در متني كه نگاشت چنين پيشگويي كرده بود كه آينده درخشاني را مي‌بيند كه وب و ايميل به كاربران اين امكان را ميدهد تا گروههاي تجربي كوچكي ايجاد كنند و نوعي قدرت محلي ناشي از افزايش آگاهي به آنها ميدهد .
جامعه مدني و ارتباطات اينترنتي
پژوهش پيشين در حوزه ي علوم سياسي،اينترنت را ابزاري بي‌طرف مي‌دانست كه مي‌توانست يا نمي‌توانست بازيگران اجتماعي را وارد كند تا به انحاء مختلف رفتار كنند.بسياري از نظريه‌پردازان به ايجاد يك رنسانس در دموكراسي اميدوار بوده‌اند .اما در عين حال عمده پژوهش‌هاي علوم سياسي حاكي از آن است كه اينترنت ساختارهاي سياسي و اجتماعي يكسان را تقويت مي‌كند و در غير اينصورت، عوامل تعيين‌كننده كنش‌هاي سياسي را پديد مي‌آورد .به گفته مارگوليس و ريسينك "حيات سياسي در شبكه گسترده است، اما بيرون از آن، ما عمدتاً توسعه حيات سياسي داريم". (ص 14).هيل و هاگ معتقدند كه اينترنت مكمل گفتمان سياسي است و نه يك تحول يا تغيير گسترده در پارادايم (ص 179).از نگاه اين پژوهش‌ها، انسان (فرد) عامل ثابتي است كه از فناوري به طرق خاصي استفاده مي‌كند يا فناوري او را وادار مي‌كند كه به شيوه‌هاي خاصي رفتار كند، درست مانند توپ‌هاي بيليارد كه روي يك ميز بيليارد قرار گرفته‌اند.خانم پيپا نوريس درخصوص رابطه بين اينترنت و مشاركت سياسي سه احتمال را در نظر مي‌گيرد:
1ـ سلسله عليت از مشاركت مدني پيشين آغاز و تا استفاده از شبكه ادامه مي‌يابد.(ص 229)
2ـ علت اصلي از استفاده از اينترنت آغاز و متعاقباً و تا عملگرايي مدني ادامه مي‌يابد.(ص 230)
3ـ در سياست ديجيتالي نوعي تعامل تقويت‌كننده دوجانبه وجود دارد كه در درازمدت به واسطه ي آن و در نتيجه ي كسب تجربه‌هاي فراوان، انتظار مي‌رود اين فرايند بتواند مشاركت مدني را در جهت مثبت تقويت كند.(ص 230)
اين آخرين مطلب ديدگاه موردنظر نوريس است كه فناوري رسانه‌اي حلقه تقويت‌كننده دو سويه ايجاد مي‌كند.نقشه مفهومي نوريس، نشانگر يك هستي شناسي ماشين‌وار است كه در آن حيات سياسي و اجتماعي تحت حاكميت ماشين‌ها قرار گرفته است.در اين طرح، مشاركت مدني پيشين، افراد را وادار به استفاده از اينترنت مي‌كند و استفاده از اينترنت سبب مشاركت مدني مي‌شود.يا اينكه هر يك از اين دو ديگري را درون يك حلقه تقويت‌كننده دوسويه ايجاد مي‌كند.ما جزم‌گرايي موجود در اين ديدگاه را به سود ديدگاهي ديگر كنار مي‌گزاريم.اين ديدگاه ديگر، بيانگر آن است كه هر نوع مشاركتي با يك گروه ـ چه آنلاين و چه آف‌لاين ـ صرف‌نظر از ذهنيت‌ها، تصميمي كاملاً غيرجزمي است.
خلق هويت:مصرف‌كننده و كنش‌هاي سياسي و اينترنت
به رغم هستي شناسي مكانيكي موجود در بخش اعظمي از ادبيات معاصر، ما ديدگاه ديگري درخصوص كنش‌هاي انساني ارائه مي‌دهيم، از طرفي نگاه ما به اينترنت از جزميت كمتري برخوردار است.رسانه‌ها و فضاهاي عمومي محلي براي مشاركت و ارتباط مردم با يكديگر است، در عين حال، چنين فضاهايي روابط بين مشاركت كنندگان را تشكيل ميدهد .بسياري از منتقدان گمنام، افراد و مشاركت‌كنندگان را كه ناشي از ارتباط ديجيتالي اينترنت است زير سؤال مي‌برند و آن را نقطه مقابل ارتباط رودرروي افراد در جامعه مي‌دانند؛ ارتباطي كه اعتماد ايجاد مي‌كند .از سوي ديگر، به عنوان مثال، مارك پاستر و شرمي تركل از اينترنت به اين دليل كه فضايي براي جستجوي هويت ايجاد مي‌كند، حمايت مي‌كنند .يعني فناوري‌هاي رسانه‌اي مختلف امكانات متفاوتي را براي ارائه و عملكرد »خود » ارائه مي‌كنند.در غير اين صورت افرادي كه به دليل نگراني‌هاي اجتماعي يا عدم توانايي برقراري ارتباط با افراد ديگر جامعه براي پيوستن به گروه‌ها، مردد هستند مي‌توانند در سايه گمنامي نسبي‌اي كه شبكه ايجاد مي‌كند نفسي تازه كنند.آنها در واقع در پس تاريخ اجتماعي پيشين و حتي در پس جسم خود پنهان مي‌مانند.به قول پاستر، "در جوامع آنلاين، فرد خود را ايجاد مي‌كند و مي‌داند كه ديگران نيز خود را ايجاد مي‌كند در عين حال، هر فرد از طريق ابداعات ديگران، آنها را استيضاح مي‌كند .پس، اينترنت فضاي جديدي براي ايجاد و تشكيل هويت‌هاست.به گفته بروس گرنبك "مشاركت مدني عمدتاً عبارت از فهم ساخت و حفظ هويت سياسي است.به لحاظ سياسي هيچ‌جا جذاب‌تر از فهرست هاي پست الكترونيك و اتاق‌هاي چت نيست در اين فضاها افراد سياست‌هاي خود را اشاعه مي دهند و هويت‌هاي فردي و جمعي خود را شكل مي دهند".(ص 28)
مدل ديگري را كه در اينجا از آن بهره مي‌بريم بر ساخت هويت سياسي از طريق مشاركت سياسي آنلاين و آف‌لاين افراد جامعه مبتني است.اين مدل به سه دليل رضايت‌بخش‌تر از مدل اقتصادي واقعي است كه شالوده ي نظريه پوتنم را تشكيل ميدهد: اول آنكه همانگونه كه پيش‌تر ملاحظه شد تصور سياسي پوتنم به يك مدل مصرفي سياسي دموكراتيك محدود مي‌شود.دوم اينكه مدل ما بر فرضيات مبهم متافيزيكي مبتني نيست كه يك موضوع اقتصادي، فرد محور و مصرفي را تا سطح جهاني فربه كند.بلكه برعكس، ما فرد را بيشتر يك مسأله (مقوله) تجربي مي‌دانيم تا يك فرضيه فلسفي پيشين.و سوم آنكه پوتنم با يك مشكل مفهومي مواجه است و آن اينكه چگونه شبكه‌‌هاي دوجانبه موجود در جامعه مي توانند در وهله اول با مجبور كردن افراد به ترس قربانيان خود را بگيرند و علاوه بر اين با استفاده بيشتر از اينترنت مورد سوءاستفاده اعضاء قرارگيرند.درمقابل، ما معتقديم كه هويت از طريق كنش سياسي در سطح جامعه شكل‌مي‌گيرد و از آنجاكه سلائق از هويت جداست، اعضاي جامعه همچنان صميمانه به كنش ادامه مي‌دهند.چرا كه آنها انسان‌اند و دائماً درحال صيرورت اند.( و ما همواره در حال شدن هستيم).از اين لحاظ، تركيبي از نظريه هنريك بنگ مبني بر عملكردهاي روزمره به عنوان جايگاه مشاركت سياسي و تعيين هويت سياسي و پژوهش پاستر درخصوص اقدامات مربوط به خلق هويت، مبناي رضايت بخش‌تري را براي تحليل تشكيل مي‌دهند.كانون توجه مقاله حاضر بر كنش‌هاي هويتي مصرف‌گرا و مردم‌سالارانه اعضاي يك جامعه سياسي است.
داده‌ها
داده‌هاي ما از پژوهشي مركب از 12 منطقه آماري شهري مختلف (MSA) گرفته شده كه در تابستان سال 2003 انجام گرفته است.اين مناطق اساساً بر مبناي دارابودن امكانات و دسترسي بيشتر به اينترنت در منزل انتخاب شده‌اند. اگر اينترنت در حال تغيير دادن كنش‌هاي اجتماعي و سياسي در آمريكاست، پس ما در جوامع شاهد بيشترين تحول ممكن هستيم.اين مناطق، جوامع ثروتمندي را دربرگرفته‌اند، درعين حال، شهرهايي را انتخاب كرده‌ايم.ليست كامل مناطق آماري شهري و ميزان پاسخ‌ها را مي‌توانيد در ضميمه 1 ببينيد.
سؤالات مربوط به شيوه‌هاي تعامل با جامعه به صورت آف‌لاين و سؤالات مربوط به تعامل با آژانس‌هاي حكومتي ـ چه به صورت آنلاين و چه به صورت آف‌لاين ـ بيشتر از خانواده‌ها پرسيده شد تا تك‌تك پاسخ‌دهنده‌ها.از سوي ديگر، سؤالات مربوط به شيوه‌هاي مشاركت از تك‌تك پاسخ‌دهنده‌ها پرسيده شد.ما اين طرح پژوهشي را هم به دلايل عملي و هم به دلايل نظري انتخاب كرديم.نخست آنكه، پژوهش پيشين نشان ميدهد كه رفتارهاي سياسي آف‌لاين كنش‌هاي مجزايي نيستند بلكه در بافت الگوهاي اجتماعي روي مي‌دهند و مهمترين آنها خانواده است .اما مشخصه تماس آنلاين با گروه‌ها و سازمانها، تضعيف فضاي هنجاري خانواده است چرا كه وب گردي آنلاين، كنشي انفرادي است كه درخلوتي نسبي انجام مي‌شود.دوم آنكه اين پژوهش سؤالاتي را درخصوص رفتارهاي آنلاين و آف‌لاين مطرح مي‌كند كه تقريباً قابل مقايسه نيستند.در عين حال، ما همچنان مي‌توانيم نتايجي را از بافت اجتماعي و با توجه به متغيرهايي كه در سطح رفتارهاي آنلاين فردي و خانوادگي سنجيده مي‌شوند، استنباط كنيم.افزون بر اين، غيرقابل مقايسه بودن سطوح اين مجموعه،روابط بين مجموعه كنش‌ها را كاهش ميدهد، اين بدان معني است كه نتيجه به جاي آنكه منجر به ايجاد روابط كاذب بين كنش‌ها شود، به ايجاد روابط بدلي بين كنش ها منجر مي گردد.سوم اينكه، ما در عمل چنين قضاوت كرديم كه موانع شناختي مربوط به آگاهي پاسخ‌دهندگان از عادت‌هاي وب گردي اعضاي خانواده ـ به مسائلي كه ربطي به خانواده ندارد ـ آنقدر زياد است كه نمي‌توانيم انتظار پاسخ‌هاي قابل اعتمادي داشته باشيم. سرانجام اينكه، در مواقع لزوم به منظور تحليل بيشتر الگوهاي پاسخگويي بين عوامل متغير و تمايز بين تأثيرات مجموعه و تأثيرات خانواده به مثابه محل اجتماعي شدن پاسخ‌دهنده، از روش پاسخگويي آيتمي استفاده كرديم.
طرح و نقشه زندگي جمعي آنلاين و آف‌لاين
از زمان انتشار مقاله رابرت پوتنم با عنوان نزول روابط اجتماعي، نگراني‌هاي بسياري درخصوص زندگي جمعي در آمريكا پديده آمده است.خوشبينان اميدوارند اينترنت بتواند جلوي اين ركود را بگيرد چرا كه اينترنت مي‌تواند تماس‌هاي آف‌لاين را تكميل كند.اين در حالي است كه بدبينان اين مسأله را مطرح مي‌كنند كه اينترنت ممكن است جاي زندگي جمعي آف‌لاين را بگيرد و در بهترين حالت، جايگزيني ضعيف باشد .افزون بر اين، نگراني‌هايي در اين خصوص وجود دارد كه آيا تماس با جامعه مدني جايگزيني براي مشاركت در جامعه سياسي است يا خير؟ در اين بخش از مقاله به بررسي دغدغه‌هاي مربوط به عملكردهاي جمعي آف‌لاين مي‌پردازيم.در عين حال، به اين دو سؤال پژوهشي توجهي ويژه داريم:
1ـ آيا تماس‌هاي آنلاين گروه‌ها جاي زندگي جمعي آف‌لاين را خواهد گرفت؟
2ـ مردم چه به صورت آنلاين و چه آف‌لاين عضو كدام انجمن‌ها مي‌شوند؟
اينترنت:جايگزين يا تكميل زندگي جمعي آف‌لاين؟
ما زندگي جمعي را به حسب چهار روش مشاركت آف‌لاين و كنش‌هاي مربوط به تماس چهار نوع گروه آنلاين بررسي مي‌كنيم.چهار شيوه مشاركت جمعي آف‌لاين عبارتند از:
نوع مشاركت جمعي
عضو يك كلوپ يا سازمان
حضور در رويدادهاي محلي
طراحي يك رويداد محلي
داشتن سمت در يك كلوپ يا سازمان محلي
پاسخ‌ها بلي يا خير بودند و بيان كردند كه آيا اعضاي خانواده پاسخ‌دهنده در سال گذشته در فعاليتي مشاركت داشته‌اند يا خير.چهار روش ارتباط آنلاين با سازمانها بدين قرار است:
نوع ارتباط سازماني آنلاين
انجمن يا گروه محلي
گروه كاري يا سرگرمي
گروه داراي گرايش خاص يا سياسي
گروه يا سازمان مذهبي
از هر پاسخ‌دهنده پرسيده مي‌شد كه اغلب چگونه با هر گروه تماس مي‌گيرند، گزينه‌ها اين چنين بود:
زياد،برخي اوقات، به ندرت يا هيچ وقت.از نظر ما دو پاسخ به ندرت و هيچ وقت، نشان ميدهد كه ارتباط با اين گروه‌ها چندان نمي‌تواند به مثابه يك كنش جمعي در ساخت و شكل‌گيري هويت افراد تأثير داشته باشد.بنابراين ما گزينه‌ها را دوشق كرديم:
1 = زياد و برخي اوقات و 0 = به ندرت و هيچ وقت
شكل 1 درصد نمونه مشاركت در فعاليت‌هاي آف‌لاين يا كساني كه پاسخ زياد/برخي اوقات به سؤال ميزان مشاركت و تماس آنلاين داده‌اند، را نشان ميدهد:
شكل 1ـ فراواني مشاركت اجتماعي آف‌لاين و آنلاين (درصد نمونه)
نكته:براي هريك از فعاليت هاي آف لاين اين درصد به پاسخ مثبت خانواده ها مبني بر شركت آنها در فعاليتي خاص اشاره دارد.هريك از فعاليت هاي آن لاين به درصد پاسخ دهندگاني اشاره دارد كه ارتباطشان با يك گروه آن لاين يا به واسطه ي يكي از دو گزينه ي "اغلب" يا "برخي اوقات" نشان داده شده است.
جاي تعجب نيست كه عمده افرادي كه اغلب در فعاليت‌هاي آف‌لاين شركت مي‌كنند در اجتماع همسايه‌ها و كلوپ‌ها بيشتر حضور مي‌يابند تا طراحي يك رويداد محلي و قبول سمت در سازمان يا كلوپ محلي.اين فعاليت‌ها به حسب زمان انجام متفاوتند، پاسخ‌دهندگان گزارش مي‌دهند كه به هنگام تماس آنلاين، آنها عمدتاً بدين ترتيب با گروه‌ها تماس مي‌گيرند:گروه‌هايي كه آنها به آن گروه‌ها علاقه خاصي دارند يا سرگرمي خاصي را در آنها سراغ دارند، انجمن‌ها يا گروههاي اجتماعي، گروههاي سياسي يا داراي گرايش خاص و گروههاي مذهبي.اين ترتيب با اين انتظار مطابق است كه فعاليت‌هاي اجتماعي در قياس با فعاليت‌هاي سياسي عام‌ترند.بعلاوه، تماس كم با گروههاي مذهبي با پژوهش قبلي كه نشانگر تمايل پايين كاربران اينترنت به امور ديني بود، سازگاري دارد .
بنابراين،ما به منظور ترسيم نقشه الگوهاي پاسخ در امتداد دو بعد فضاي اقليدسي، از تحليل (MDS) قياسي دوبعدي‌ـ‌چند بعدي استفاده كرديم .
شكل2:نمودار مشاركت اجتماعي آنلاين و آف‌لاين
نمود انگيزه هاي اشتقاق يافته:مدل بعد اقليدسي
مختصات هاي متغير
بعد آف‌لاين و آنلاين بعد سياسي ـ اجتماعي محرك
5288/0- 5014/0- گروه اجتماعي آنلاين
6856/1- 5245/0 گروه سرگرمي آنلاين
5930/0- 2203/1- گروه سياسي آنلاين
0195/0- 3048/1- گروه مذهبي آنلاين
4599/0 5539/0 عضو آف‌لاين كلوپ محل
3008/0 8543/1 حضور آف‌لاين در رويداد محلي
9499/0- 6714/0 طراحي رويداد محلي
1163/0 2347/0 داشتن سمت در كلوپ يا سازمان
Stress: .07008 Rsq: .96734
اين درصد براي هر يك از فعاليت‌هاي سياسي به درصد پاسخ مثبت خانواده‌ها مبني بر شركت آنها در يك فعاليت خاص اشاره دارد و هر يك از فعاليت‌هاي آنلاين به درصد پاسخ‌دهندگاني اشاره دارد كه ارتباطشان با يك گروه آنلاين با يكي از دو گزينه زياد يا برخي اوقات نشان داده‌اند.اين نتايج مربوط به يك مدل فاصله‌اي اقليدسي دوبعدي است.فعاليت‌هاي آنلاين به صورت متغيرهاي دوتايي ثبت مي‌شوند و همانند نمودار فوق درنظرگرفته مي‌شوند.استرس به حسب اختلاف بين بهترين حالت داده‌ها و وضعيت واقعي داده‌ها و با استفاده از فرمول استرس كروسكال محاسبه مي‌شود:
STRESS = ((S(d2- d ˆ2))/ S d4)1/2
D2 ميزان فاصله و d^2 ميزان اختلاف است.اين ميزان زماني كه داده‌هاي نقشه‌هاي مربوط به روابط متقابل، عينيت داشته باشند به صفر مي‌رسد.ميزان Rsq رابطه همسان بين اختلاف‌ها و فاصله‌هايي است كه براي واريانس معيار تعيين مي‌كند .
اين روش،داده‌ها را بر حسب اختلاف در الگوهاي پاسخ ترسيم مي‌كند.بنابراين، هر چه الگوهاي پاسخ منسجم‌تر باشند، محرك‌هاي (انگيزه‌هاي) افراد (هر يك از محرك‌ها) دقيق‌تر ترسيم مي‌شوند و هرچه الگوهاي پاسخ نامتجانس باشند، ناهمگن‌تر ترسيم مي‌شوند.ما دريافتيم كه اين 8 محرك در كل به ترتيب در امتداد ابعادي قرار مي‌گيرند كه با گروههاي سياسي/اجتماعي و تماس آف‌لاين/آنلاين مطابقت دارند.به بعد اجتماعي/سياسي به طور مفصل در بخش بعدي اين مقاله خواهيم پرداخت.آنچه در اينجا از اهميت بسياري برخوردار است آن است كه اين بعد، از اين موضع حمايت مي‌كند كه تماس آنلاين و شيوه‌هاي مشاركت آف‌لاين در زندگي جمعي مي‌توانند جايگزين يكديگر شوند.ارتباط آنلاين با يك گروه سرگرمي، گروه سياسي، گروه جمعي (اجتماعي) و يك گروه مذهبي، همه در سويه منفي گستره آنلاين ـ آف‌لاين قرار دارند، حال آنكه طراجي يك رويداد محلي و حضور در يك رويداد محلي و عضويت در يك سازمان يا كلوپ محلي و داشتن سمت در يك سازمان يا كلوپ محلي، همه در سويه مثبت گستره آنلاين ـ آف‌لاين قرار دارند.اين روابط را پس از اين ميتوان با بررسي فواصل هماهنگ بين هر آيتم توضيح داد.
جدول 3 ـ تماس آنلاين و مشاركت آف‌لاين-فاصله هاي فضايي ميان نقاط متغير
گروه سرگرمي آنلاين گروه سياسي آنلاين گروه مذهبي آنلاين عضو كلوپ يا سازمان حضور در رويداد محلي طراحي رويداد محلي سمت در سازمان
گروه اجتماعي 546/1 722/0 951/0 281/2 498/2 488/1 667/1
گروه سرگرمي آنلاين 059/2 2474 380/2 390/2 894/2 903/2
گروه سياسي آنلاين 580/0 967/2 202/3 638/1 972/1
گروه مذهبي آنلاين 90/2 175/3 158/1 560/1
عضو سازمان يا كلوپ 340/0 279/2 905/1
حضور در رويداد محلي 608/2 243/2
طراحي رويداد محلي 467/0
اين محاسبات صرفا فاصله ي بين نقاطي را دربر مي گيرد كه ALSCAL در نهايت در راستاي محاسبه‌ي تواتر نقاط مربوط با استفاده از برهان Pathagorean مورد استفاده قرار مي گيرد.]فاصله=v(x2 + y2) كه در اين فرمول x و y دلالت بر فاصله هاي آموزشي ميان نقاط داشته و X نشانگر ابعاد اجتماعي-سياسي و y ابعاد آن لاين و آف لاين مي باشد[.هنگامي كه ALSCAL به سمت ماكزيمم واريانس كه با اولين بعد (اجتماعي-سياسي) مشخص گرديده،متمايل مي شود،با اين وجود فاصله هاي قابل قبول تقريبي مي تواند قابل محاسبه باشد.ارقامي كه با فونت درشت مشخص شده است،نسبت هاي نزديكي را دارند.(d < 1)
داده‌هاي فاصله‌اي بيانگر آن‌اند كه جفت‌هاي بسيار نزديك هم، همه در يك سويه گستره آنلاين ـ آف‌لاين قرار دارند. در بعد آنلاين، نزديكترين جفت‌ها از اين قرار هستند: گروههاي سياسي آنلاين همراه با گروههاي اجتماعي آنلاين (d = .722) گروههاي اجتماعي آنلاين با گروههاي مذهبي آنلاين (d = .951) و گروههاي مذهبي آنلاين همراه با گروههاي سياسي آنلاين (d = .580).در سويه آف‌لاين اين گروه‌ها هستند: حضور در رويدادي محلي همراه با عضويت در سازمان يا گروه محلي (d = .340) و طراحي يك رويداد محلي همراه با داشتن سمت در سازمان يا كلوپ محلي (d = .467).افزون بر اين، مشاهده مي‌كنيم كه تماس با گروههاي كاري يا سرگرمي در منتهااليه درجه آنلاين كه آن را در دورترين نقطه فعاليت‌هاي آف‌لاين قرار ميدهد، واقع شده است؛ اين فعاليت‌ها به تدريج به فعاليت‌هاي سياسي نظير طراحي رويدادي محلي و داشتن سمت در يك سازمان پيوند مي‌خورند.به همين ترتيب، تماس آنلاين با يك گروه اجتماعي يا يك انجمن از نزديكترين مشابه آف‌لاين‌اش عضويت در سازمان يا كلوپ محلي، فاصله دارد(d = 2.281).حال آنكه اين فاصله يك سوم تماس آنلاين گروههاي سياسي و كمتر از يك دوم فاصله تماس آنلاين گروههاي مذهبي است.
اما، اين تمايز مي‌تواند دلايل متعددي داشته باشد.مثلاً سهولت يا دشواري دسترسي به اينترنت يا سهولت يا دشواري فعاليت‌هاي مختلف آنلاين و آف‌لاين.به عنوان مثال، ملاقات با يك گروه در يك وب‌سايت بسي آسان‌تر از حضور در يك جلسه است كه خود نيازمند هماهنگي قبلي است.بعلاوه، تمايز آنلاين/آف‌لاين تنها مي‌تواند تمايز بين آيتم‌هاي آف‌لاين مربوط به فرد در مقابل آيتم‌هاي آنلاين مربوط به پاسخ‌دهنده باشد.ما با استفاده از روش پاسخ آيتمي مي‌توانيم نسبت‌هاي بين متغر مشترك عيني هر جفت آيتم و يك متغير مشترك فرضي كه بيانگر عدم اشتباه گاتمن در داده‌هاست را تحليل كنيم .اين روش همچنين به ما مي‌گويد كه آيا روابط عيني صرفاً نتيجه سطوح متفاوت داده‌هاست يا برخي خانواده‌ها به ويژه محلي براي فعاليت‌هاي خاص هستند .نتايج در شكل 4 آمده است.
جدول 4 ـ شيوه‌هاي مشاركت آنلاين و آف‌لاين:نمود اصلي الگوي ضرايب ميزان پذير
حضور در رويداد محلي طراحي رويداد محلي سمت در كلوپ و سازمان گروه اجتماعي آنلاين گروه سرگرمي آنلاين گروه سياسي آنلاين گروه مذهبي آنلاين
عضو آف‌لاين كلوپ 3619/0 5115/0 82013/0 4046/0 1862/0 2307/0 3286/0
حضور در رويدادمحلي 8830/0 4763/0 4600/0 1220/0 230/0 2622/0
طراحي رويداد محلي 3340/0 2663/0 2401/0 1193/0 1592/0
سمت در سازمان‌و كلوپ 2496/0 1934/0 1547/0 1547/0
گروه اجتماعي آنلاين 5619/0 3510/0 0432/0
گروه سياسي آنلاين 5273/0 4787/0
گروه سياسي آنلاين 2102/0
برگرفته از كتاب مقدمه اي بر نظريه واكنش آيتم غيرپارامتري كلاس سيتجتسما و ايوو مولنار .Hij ،ضريب ميزان هرجفت آيتم كه با استفاده از فرمول ذيل بدست مي آيد:
Hij = Cov(Xi, Xj)/Covmax(Xi, Xj) where Covmax(Xi, Xj) ،ماكزيمم متغير مشترك احتمالي بوده،و پاسخ درستي براي فعاليت مشترك در هر جفت آيتم مي باشد.Xi, Xj آيتم هاي انفرادي مي باشند.ارزش هاي ضرايب بدست آمده طيفي از صفر تا 1 را دربر مي گيرد و 1 كه دلالت بر 100% اختلافات موجود در الگوي پاسخ دارد،"اشتباهات" گاتمن مي باشد.
با يك حساب سرانگشتي در مورد ضرايب ميزان پذير (Hij) > .30 در كل شاهد تقويت الگوي فوق بوديم در اين الگو صرفاً موضوع، دشوار بودن فعاليت‌هاي آنلاين و يا آف‌لاين براي پاسخ‌دهنده‌ها نيست .حتي در شرايط كاملاً يكسان به استثناي چند مورد، تغييرات بسياري را در شيوه‌هاي مشاركت آنلاين و آف‌لاين مشاهده مي‌كنيم.بعلاوه، اين الگوهاي پاسخ، بيان مي‌كنند كه عضويت آف‌لاين در كلوپ و حضور در رويدادي محلي با فعاليت‌هاي سازماني آف‌لاين، نظير داشتن سمت در يك سازمان كلوپ يا طراحي يك رويداد محلي همطرازند، در عين حال رابطه مشابهي را بين ارتباط با گروههاي آنلاين و مشاركت در نقش‌هاي رهبري مشاهده نمي‌كنيم.( 02663 = Hij و 02496 به ترتيب براي طراحي رويدادي محلي و داشتن سمت در كلوپ يا سازمان).در عوض اين داده‌ها بيان مي‌كنند خانواده‌هايي كه اعضاي آنها در سمت‌هاي رهبري هستند از اينترنت براي تماس با گروههاي اجتماعي محلي استفاده نمي‌كنند.اين مسأله با يافته ي پيشين ما مبني بر اينكه ارتباط آنلاين با گروههاي اجتماعي در قياس با گروههاي آف‌لاين ضعيف‌تري با جامعه برقرار مي‌كند، سازگار است.داده‌هاي ما براي منتفي دانستن اين احتمال كه در مواردي، افرادي كه مشاركت مي‌كنند غير از پاسخ‌دهنده‌ها بوده و داراي سمت‌هاي رهبري آف‌لاين هستند و ممكن است از اينترنت براي ارتباط با گروههاي اجتماعي و سرگرمي استفاده كنند، كافي نيست، چرا كه ارتباط با اين گروه‌ها در قياس با سمت‌هاي رهبري آف‌لاين شايع‌تر است.پس ما مي‌توانيم به يافته‌هايمان اعتماد بيشتري كنيم.
الگوي فوق سه استثناء دارد .غيرمنتظره‌ترين استثناء، شباهت الگوهاي پاسخ بين تماس آنلاين با گروههاي مذهبي و عضويت آف‌لاين با كلوپ‌ها (Hij = .3286) است، در عين حال اين استثنا در منتهي اليه نقطه انقطاع ما قرار دارد و در غيراينصورت يكي از مقايسات طولي بيشتري را (d = 2.90) كه به واسطه MDS رايج بوجود آمده را موجب مي گردد.اين مسأله حاكي از آن است كه خانواده‌هايي كه اعضاي آنها عضو كلوپ هستند (يا در كل در فعاليتي مشاركت مي‌كنند) به طور كلي با گروههاي مذهبي تماس آنلاين ندارند.در عين حال، آنهايي كه با گروههاي مذهبي ارتباط آنلاين دارند، افرادي هستند كه اعضاي خانواده‌شان به طور آف‌لاين عضو كلوپ‌ها هستند.انحرافات قابل توجه‌تر نيز برخاسته از كساني است كه به صورت آنلاين با گروههاي جمعي ارتباط دارند و نيز خانوده‌هايي كه اعضاي آنها بطور آف‌لاين عضو سازمانها يا كلوپ‌ها (Hij = .4046) هستند يا افرادي كه در رويدادهاي جمعي حضور مي‌يابند = .4600) (Hij.در اينجا رابطه گات من به خوبي حفظ شده است.به نظر مي‌رسد خانواده‌هايي كه اعضاي آنها به طور آف‌لاين عضو سازمانها هستند (يا به طور كلي در فعاليتي مشاركت دارند) نظر به فاصله محاسبه شده توسط MDS (d = 20.281) لزوماً بطور آنلاين با گروههاي جمعي ارتباط ندارند، در عين حال، پاسخ‌دهندگاني كه بطور آنلاين با گروههاي جمعي ارتباط دارند، عمدتاً از خانواده‌هايي هستند كه اعضاي آف‌لاين دارند.اين مسأله نشان ميدهد،خانواده‌هايي كه اعضاي آنها در رويدادهاي اطراف خود مشاركت مي‌كنند در كل بطور آنلاين با گروههاي جمعي ارتباط ندارند.درعين حال، پاسخ‌دهندگاني كه با گروههاي جمعي ارتباط آنلاين دارند از خانواده‌هايي هستد كه در رويدادهاي اطراف خود مشاركت دارند.اين روابط چراغ سبزي است براي رسيدن به آن نتيجه كه اينترنت نقشي در ساختن عملكردهاي جمعي آف‌لاين بسياري از افراد ندارد.
در كل نتيجه مي‌گيريم كه تلاقي آنلاين و آف‌لاين ارتباطي ضعيف با زندگي جمعي آف‌لاين دارد.يعني اين احتمال وجود دارد كه اينترنت در ارتباط با مبادلات و مناسبات جمعي آف‌لاين مورد استفاده قرار گيرد، اما در عين حال اين كنش‌هاي اجتماعي لزوماً شامل سمت‌هاي رهبري در جامعه سياسي يا سازمانهاي شبه سياسي آن نمي‌شود.از اين رو، كنش‌هاي آنلاين مشاركت جمعي جايي نيست كه افراد بتوانند هويت معطوف به سمت‌هاي رهبري را در آن ايجاد كنند.افرادي كه به طور آنلاين با گروههاي جمعي ارتباط دارند نيز ممكن است به سازمانها و كلوپ‌هاي محلي جامعه بپيوندند.در عين حال، به نظر نمي‌رسد كه تمايلي براي پذيرش نقش‌هاي (سمت‌هاي) رهبري در زندگي اجتماعي داشته باشند.اين مسأله حاكي از آن است كه اينترنت در قياس با خانواده كه اعضاي آن با جامعه ارتباط آف‌لاين دارند، به لحاظ جمعي بودن بسيار ضعيف‌تر است.
مجموعه فعاليت‌ها: سياسي، در ارتباط با سياست و جامعه چند پاره در زندگي اجتماعي
يكي از انتقاداتي كه هانا آرنت به جامعه مدني دارد اين است كه مشاركت در سازمانهاي اجتماعي جايگزين مشاركت در حوزه عمومي سياست مي‌شود (1958).ادعاي آرنت اين است كه فضاهاي سياسي روز به روز توسط حوزهاي كه به هيچ وجه عمومي و در عين حال كاملاً هم خصوصي نيست (بلكه برعكس از فعاليت‌هاي سياسي به بخش سومي تبديل شده كه ما آن را جامعه چندپاره مي‌ناميم)، استعمار مي‌شود.يعني حوزهاي كه، افرادي را فراي خانواده دربرمي‌گيرد اما در عين حال هم به عامه مردم نزديك است و هم مستقيماً در راستاي تخصيص ارزش‌ها به جامعه سياسي قرار نگرفته است، بلكه در بهترين حالت زير مجموعه جامعه سياسي است.تعريف مشاركت جمعي به مثابه مشاركت سياسي يا جامعه چندپاره.
سياسي
ـ ارتباط آنلاين با يك گروه سياسي يا يك گروه خاص
از پاسخ‌دهندگان سؤال شد كه آيا آنها با يك گروه يا انجمن محلي ارتباط داشته‌اند يا خير؟ يك گروه اجتماعي برخلاف كلوپ‌هاي محلي، از انعطاف سياسي بيشتري برخوردار است اين از آن روست كه گروه اجتماعي در قياس با يك گروه منزوي شده از اجتماع مانند كلوپ سرگرمي، كاملاً معطوف به جامعه است.
ـ طراحي يك رويداد محلي
رويدادهايي كه در اطراف ما رخ مي‌دهند در اختيار افرادي قرار مي‌گيرند كه در آن حوالي زندگي مي‌كنند.لذا حتي اگر براي چنين رويدادهايي كار اجتماعي‌اي صورت گيرد طراحي رويدادي محلي (برغم يك حضور ساده) در اختصاص جزئي از ارزش آن رويداد به كساني كه در آن حوالي زندگي مي‌كنند،سهيم است.
ـ ارتباط آنلاين با يك سازمان يا گروه مذهبي
از پاسخ‌دهندگان درباره نحوه ي ارتباط آنلاين آنها با يك سازمان يا گروه مذهبي پرسيديم.گروههاي مذهبي عمدتاً در ايجاد گرايشات سياسي مؤثراند، در عين حال اين مسأله در مورد تمام وابستگي‌هاي مذهبي مصداق ندارد.
(به اين مطلب به اختصار خواهيم پرداخت).
اجتماعيت چندپاره
ـ حضور در يك رويداد محلي
حضور در رويدادهايي كه در اطراف ما روي مي‌دهند، نظير پينك‌نيك، مهماني‌ها و غيره نيز در زندگي اجتماعي مؤثراند.اين مقوله شامل مصرف كالايي مي‌شود كه احتمالاً برخاسته از يك فرايند سياسي است اما خود مشخصاً سياسي نيست.
ـ عضو در يك كلوپ يا سازمان محلي
برخي سازمانها عملكرد يا نتايج سياسي دارند.در عين حال، يك كلوپ بيش از آنكه آشكارا وابستگي سياسي ايجاد كند، عملكردي اجتماعي دارد.
ـ ارتباط آنلاين با يك گروه سرگرمي
برخي ممكن است علوم سياسي را نوعي سرگرمي بدانند در عين حال انتظار ما اين است كه طرح اين مسأله نشان ميدهد كه اين افراد به طور مستقيم با سياست درگير نيستند و مثلاً به مطالعات تبارشناختي مي‌پردازند يا طراح هواپيماي مدل‌اند.
ـ داشتن سمت در يك سازمان يا كلوپ محلي
به همان دلايلي كه عضويت در يك سازمان يا كلوپ را يك فعاليت اجتماعي مي‌دانيم، اين مقوله را نيز يك فعاليت اجتماعي در نظر مي‌گيريم.اما از آنجا كه پذيرش سمت، مسئوليت‌هاي سازماني را براي شخص در پي دارد مايليم تا اين متغير را به بعد سياسي گستره سياسي ـ اجتماعي نزديك كنيم.
ـ ارتباط آنلاين با يك سازمان يا گروه مذهبي
برخي اوقات اديان، گرايش اجتماعي و مشخصاً غيرسياسي به خود دارند.پس، اين عملكردهاي ديني، بيش از آنكه كاركردي سياسي و عمومي داشته باشند، گرايش اجتماعي و حتي خصوصي دارند.
ما تعمدا گروههاي مذهبي را در هر دو مقوله قرار مي‌دهيم چرا كه گروههاي ديني در عمل، ممكن است كاركردهايي سياسي و اجتماعي مجزا داشته باشند.مسيحيت سنتي، بر شكاف بين «شهر خدا» و «سرگرم شدن در اين دنيا» ، تأكيد مي‌كند يا اديان شرقي بر خلاقيت نفس به عنوان نقطه مقابل ايجاد منابع مربوط به سياست فرهنگي تأكيد مي‌كند.از سوي ديگر، بسياري از تحولات تاريخ مسيحيت نشان مي‌دهند كه برخي عقايد مسيحي از كانال سياست وارد شده‌اند (مثلاً يسوعيان و برخي انجيلي‌ها) در عين حال به عنوان مثال عناصر مختلف اسلامي نيز مي‌توانند سبب بروز و ظهور عقايد (ايدئولوژي‌هاي) سياسي شوند.در نتيجه، از نگاه ما اين متغير در كنار ساير متغيرها، منوط به بازبيني مفهومي همراه با تحليل هرمنوتيكي داده‌هاست.
با مراجعه به راهكارMSD در شكل 2، تقسيم اجتماعي بين مجموعه كنش‌ها اهميت بيشتري پيدا مي‌كند.درمي‌يابيم كه ارتباط آنلاين با گروههاي سياسي، انجمن‌هاي اجتماعي يا گروههاي اجتماعي و گروههاي مذهبي در رديف طراحي رويدادي محلي و داشتن سمت در يك كلوپ يا سازمان قرار دارند.در سويه اجتماعي نيز ارتباط آنلاين با گروههاي سرگرمي و حضور آف‌لاين، در رديف رويدادهايي كه در اطراف ما روي مي‌دهند يا در رديف عضويت در يك كلوپ محلي قرار مي‌گيرند.اين موارد به جز داشتن سمت در سازمان يا كلوپ ـ كه در مرز قرار گرفته ـ و ارتباط آنلاين با گروههاي ديني ـ كه در هر دو مقوله قرار مي‌گيرد ـ با مفهوم سازي‌هاي پيشين ما همخواني دارند.ميتوان گفت افرادي كه در سمت‌هاي رهبري هستند، تشكيلاتي هستند كه مايلند در فعاليت‌هايي كه به طور كلي در تشكيل و ساماندهي به امور دنيوي آنها مؤثراند (مانند نظام سياسي)،مشاركت كنند.از سوي ديگر، دين، متغير پيچيده‌تري است چرا كه در منتهي اليه بعد سياسي قرار مي‌گيرد؛ بعدي كه ما نمي‌توانيم آن را از مفهوم‌سازي دو وجهي اوليه خود از اين فعاليت مستثني كنيم.
ما با بررسي درجه‌بندي هر زوج از آيتم‌هاي شكل 4 به اين رابطه‌ها بيشتر مي‌پردازيم.در رابطه با ساير اشكال مشاركت و ارتباط در جامعه درمي‌يابيم كه مثلاً ارتباط بسيار كم آنلاين با گروههاي مذهبي و سياسي، خود مي‌تواند از دلايلي باشد كه چرا اين متغيرها با فعاليت‌هاي عام‌تري نظير ارتباط آنلاين با گروههاي سرگرمي، حضور در رويدادهاي اطراف يا پيوستن به يك كلوپ محلي، فاصله دارند.در واقع، مشاركت در فعاليت‌هاي سياسي غالباً كمتر از مشاركت در فعاليت‌هاي اجتماعي است.اما اين امر لزوماً بدين معنا نيست كه افرادي كه در فعاليت‌هاي [به گفته ما] سياسي شركت مي‌كنند در فعاليت‌هاي اجتماعي حضور ندارند.در كل ميتوان دريافت افراد (و خانواده‌هايي) كه در فعاليت‌هاي اجتماعي شركت مي‌كنند، در فعاليت‌هاي سياسي مشاركت ندارند.در عين حال، بررسي درجه‌بندي هر زوج آيتم، همانگونه كه دربخش پيشين انجام داديم، اين امكان را به ما ميدهد تا كساني را كه ضمن مشاركت در فعاليت‌هاي سياسي به فعاليت‌هاي اجتماعي هم مي‌پردازند، تشخيص دهيم.
در اينجا مايليم تا تصوير پيچيده‌تري از فعاليت‌هاي جمعي را مورد ملاحضه قرار دهيم.در ميان كساني كه علاوه بر شركت در فعاليت‌هاي سياسي به فعاليت‌هاي اجتماعي هم مي‌پردازند، همپوشاني بيشتري وجود دارد.در عين حال اكثر افراد صرفاً در فعاليت‌هاي اجتماعي شركت مي‌كنند.جاي شگفتي نيست كه خانواده‌هايي كه رويدادهاي محلي را طراحي مي‌كنند، تقريباً بدون استثنا در اين رويدادها حضور دارند (Hij =. 8830).همچنين تمايل دارند تا اعضاي خانواده‌شان عضو كلوپ محلي باشند (Hij = .5115) و تمايل دارند كه اعضاي خانواده‌شان سمتي در كلوپ محل داشته باشند (Hij = .3340).اما به رغم نتيجه MDS نه طراحي يك رويداد محلي و نه داشتن سمت در يك كلوپ و يا سازمان به شيوه‌هاي ارتباطي آف‌لاين (چه سياسي و چه غيرسياسي) نمي‌رسد.اين بدان معنااست كه اينگونه شيوه‌هاي مشاركت سياسي در ميان تقسيم ارتباط آف‌لاين و آنلاين توزيع و تجزيه مي‌شوند.با معيار ارتباط سياسي آنلاين، ما شاهد تجزيه بيشتر اين مقولات هستيم.افرادي كه با گروههاي سياسي آنلاين ارتباط دارند، با گروههاي سرگرمي (05619 = Hij) و نيز گروه‌زهاي اجتماعي آن لاين نيز ارتباط دارند.(03510 = Hij).افزون بر اين، پاسخ‌دهندگاني كه با گروههاي مذهبي ارتباط آنلاين دارند احتمالاً از خانواده‌هايي هستند كه اعضاي آنها عضو آف‌لاين كلوپ هستند (03286 = Hij).اين داده‌ها نيز بر جدايي ارتباط وب‌سايت‌هاي سياسي و مذهبي تأكيد مي‌كنند، زيرا كساني كه با وب‌سايت‌هاي مذهبي ارتباط دارند، مايل نيستد، با سايت‌هاي سياسي نيز ارتباط داشته باشند (Hij = .2102).در عين حال، افرادي كه با وب‌سايت‌هاي مذهبي در تماس‌اند، تمايل دارند تا با گروههاي سرگرمي آنلاين نيز ارتباط داشته باشند (Hij = .4787).اما زماني كه به ارتباط آنلاين با گروههاي سياسي مي‌رسيم، كساني كه در اين فعاليت (سياسي) مشاركت مي‌كنند از خانواده‌هايي نيستند كه در كلوپ عضويت دارند (Hij =.2307)، يا خانواده‌هايي كه اعضاي آنها در رويدادها شركت مي‌كنند (Hij = .2300) و يا افرادي كه در كلوپ سمتي دارند(Hij =.1547).در عوض، آنهايي كه با گروههاي سياسي ارتباط دارند، تمايل دارند تا خروجي خود را در گروههاي سرگرمي آنلاين بيابند(Hij = .5273).
ترسيم نقشه زندگي جمعي
اين بخش، فعاليت‌هاي آف‌لاين و آنلاين زندگي جمعي را توضيح ميدهد.از تحليل پيشين چهار نتيجه ميتوان گرفت.اول آنكه: شيوه‌هاي آف‌لاين و آنلاين مشاركت، مجموعه عملكردهاي مجزايي را خاصه براي خانواده‌هايي كه به طور آف‌لاين مشاركت دارند، تشكيل مي‌دهند.دوم آنكه: شرايط خانواده كه افراد در آن بطور آف‌لاين در جامعه مشاركت مي‌كنند، با مشاركت آنلاين افراد در جامعه در ارتباط است، در عين حال عكس اين روابط صادق نيست.اين مسأله با فرض اول ما همخواني دارد: [فرضيه اين بود كه] خانواده محلي است براي اجتماعي شدن، در عين حال از آنجا كه اينترنت يك واسطه انفرادي است، نمي‌تواند خانواده را در كل اجتماعي كند و افزون بر اين، اگر گفته دي كرتئو مبني بر اينكه اينترنت مي‌تواند محلي براي ايجاد هويت سياسي باشد، درست باشد، باز به نظر مي‌رسد كه اين هويت عملكرد مشابهي در عملكردهاي جمعي جامعه ندارند.سوم آنكه: كساني كه در فعاليت‌هاي اجتماعي شركت مي‌كنند مايل به مشاركت در فعاليت‌هاي سياسي نيستند اما عكس اين قضيه صادق نيست.اين مسأله مؤيد سخن آرنت است كه گسترش حوزه اجتماع با مشاركت در حوزه عمومي سياسي رابطه عكس دارد.چرا كه اكثر ما بيش از آنكه بخواهيم در فعاليت‌هاي عمومي سياسي شركت كنيم مايل به مشاركت در آن چيزي هستيم كه اجتماعيت چندپاره اش مي‌ناميم، در عين حال آنها كه در فعاليت‌هاي سياسي مشاركت مي‌كنند پس از آنكه نيازهاي خصوصي و اجتماعي‌شان برآورده شد، چنين مي‌كنند .از اين رو، سويه اجتماعي جامعه مدني محل ايجاد هويت سياسي نيست.چهارم اينكه: اگر عناصر اجتماعي جامعه مدني در راستاي دمكراسي اقدام كمك كنند، بايد خود را از مشاركت با حكومت‌هاي محلي برهانند.اين رابطه را در بخش بعدي و پاياني اين مقاله بررسي خواهيم كرد.
جامعه مدني، مصرف‌گرايي و شيوه‌هاي دموكراتيك عضويت در جامعه سياسي
در تمام چشم‌اندازهاي موجود در ادبيات جامعه مدني رابطه بين حكومت و جامعه سياسي مشترك است.اما بنگ عقلانيت حكومت را در كنار عقلانيت عملكردهاي رده اول جامعه سياسي قرار مي دهد.او معتقد است حكومت فرهنگ، تنها بازتابي از حاكميت رژيم ـ يعني استراتژي‌هاي حكومت با هدف كنترل جمعيت نيست بلكه بهتر است آن را ناشي از ردوبدل شدن پيام‌هاي رسمي در و توسط جامعه سياسي بدانيم.او مي‌نويسد: "در يك مدل نظام‌هاي سياسي، حاكميت از تمام روابط عملي بين عقايد و سنت‌هايي كه جامعه سياسي خودواكنشي را مي‌سازند، جدايي‌ناپذير است" .يكي از شيوه‌هاي دموكراتيك دولت فرهنگ، ديالوگ بين جامعه سياسي و صاحبان قدرت را مشخص مي‌كند.كانون توجه ما اين است كه كدام شيوه‌هاي عضويت در اين حوزه‌ها شكل گرفته‌اند، يعني خواه مصرف‌كننده باشند و خواه گرايش دموكراتيك داشته باشند.اين بخش در پي مشخص كردن آن است كه كدام سازمانها و شيوه‌هاي ارتباطي ـ آنلاين و آف‌لاين ـ در جامعه مدني جايگاه‌هايي هستند كه افراد در آنها مي‌توانند شيوه‌هاي مصرف‌كننده و دموكراتيك مشاركت و عضويت در جامعه سياسي را پديد آورند.
اين بخش به بررسي دو سؤال ذيل مي‌پردازد:
1ـ كدام دسته از عملكردهاي جمعي ـ آنلاين و آف‌لاين ـ به مشاركت‌هاي دموكراتيك آنلاين با حكومت‌هاي محلي مربوط است و كدام دسته با شيوه‌هاي مصرف كننده آنلاين مشاركت در ارتباط است؟
2ـ كدام دسته از عملكردهاي جمعي ـ آنلاين و آف‌لاين ـ به شيوه هاي مصرف‌كننده و دموكراتيك آف‌لاين مشاركت با حكومت محلي مربوط است؟
عملكردهاي جمعي و مشاركت دموكراتيك و مصرف‌گرايي آنلاين
در پاييز سال 2000 تقريباً 83% از تمام حكومت‌هاي شهري، استاني و محلي آنلاين بودند، در عين حال، 70% از رقم باقيمانده، سال بعد تصميم به ايجاد وب‌سايت گرفتند .اين سايت‌هاي دولت الكترونيك كاربران را قادر مي‌سازد تا طيفي از فعاليت‌هايي را انجام دهند كه يا در راستاي تأثيرگزاري بر سياست دولت است (دموكراتيك) و يا در راستاي بدست آوردن كالاها و خدمات دولتي براي خود و خانواده‌اند (مصرف‌گرا).اينترنت نخستين وسيله‌اي نيست كه اشخاص با آن با آژانس‌ها و صاحبان قدرت تماس مي‌گيرند درعين حال، آمريكاييها با همين هدف در حال گرايش به سمت اينترنت هستند و روز به روز هم بر تعداد آنها افزوده مي‌شود .در اين بخش توضيح مي‌دهيم كه كدام يك از ارتباطات جمعي و آف‌لاين با حكومت محلي، با مشاركت مصرف‌كننده و دموكراتيك، بانظام سياسي محلي در ارتباط است.
عملياتي كردن شيوه‌هاي عضويت
مشتري
اطلاعات مربوط به خدمات دولتي را بدست آوريد: آنچه براي مفهوم مشتري عضويت محوري است،مصرف منابع حكومت است.تجلي «عيني» اين فرايند، تهيه ي اطلاعات به منظور مصرف منابع حكومتي است.خانواده‌هايي كه به اين سؤال پاسخ مثبت مي‌دهند، با دولت محلي‌شان وارد يك رابطه مشتري مدار شده‌اند.
فرم‌هاي حكومت را بارگزاري كنيد: اين سؤال از پاسخ‌دهندگان پرسيده مي‌شود كه آيا آنها فرم‌هاي مربوط به نيازهاي خانواده را بارگزاري كرده‌اند؟ اين فرم‌ها عموماً در وب‌سايت‌هاي دولتي موجود است و شامل اوراقي درخصوص مجوز ساخت و ساز، برداشتن درختان و مجوزهاي مربوط به حيوانات خانگي مي‌شود.هدف از تهيه اين فرم‌ها گرفتن تضمين كالا از دولت است كه براي مشتري امري محوري است.خاص‌تر بگوييم كه اين فرم‌ها كالاهايي هستند كه همزمان بخشي از كنترل منظم خانواده محسوب مي‌شوند و تأكيد مي‌كنند كه قدرت در وهله آخر، از آن حكومت است ـ و اين، مشخصه كليدي مدل مشتري است.
تبادل دولتي به تكامل رسيده: اين سؤال مستلزم آن است كه آيا خانواده پاسخ‌دهنده وظايف خود، يعني پرداخت قبوض جرايم يا ماليات‌ها را در يك وب‌سايت دولتي محلي انجام داده است؟ اين روش پرداخت، رابطه مشتري را در فضايي آنلاين فشرده مي‌كند، چرا كه مشتريان به جاي آنكه نظام سياسي را تغيير دهند، در معافيت بدهي عمومي ـ يك رابطه آشكار اقتصادي ـ سهيم مي‌شوند يا از دولت درخواست كالا يا خدمات مي‌كنند.
دموكراتيك
اطلاعات مربوط به همايش‌هاي گذشته و آينده: از آنجا كه همايش‌هاي عمومي محلي در راستاي كنش سياسي هستند و درخصوص موضوعات مورد بحث اطلاع مي‌دهند، پيش شرط مشاركت مؤثر در مسائل سياسي بشمار مي‌روند.يافتن اطلاعات مربوط به اين همايش‌ها نوعي آمادگي فرد براي دخالت دموكراتيك در سياست است .
ارتباط با مقامات حكومتي محلي: ارتباط با مقامات حكومتي محلي يك نياز يا حمايت را به نظام سياسي پيوند ميدهد.اين مهم زماني كه از سوي اعضا (مردم) انجام گيرد، شيوه‌اي دموكراتيك از مشاركت را تشكيل ميدهد كه در قياس با نتايج عمدتاً مبهم انتخابات، خاص‌تر و مستقيم تر (بي‌واسطه‌تر) است.
شركت در يك بحث آنلاين: شركت در يك بحث آنلاين درخصوص سياست‌هاي محلي، كاربران را از طريق مشاركت دادن آنها در يك گفتگو و نظرخواهي درخصوص مسائل سياسي، وارد حيات سياسي مي‌كند.بحث‌هاي آنلاين كاربران را در موقعيت تدوين گفتمان‌هاي حكومتي در جامعه سياسي قرار ميدهد و اين امر عنصر كليدي حكومت فرهنگ است چرا كه كاربران در اين فرايند به بازسازي جامعه سياسي فراخوانده مي‌شوند.
ما براي هر پاسخ مثبت به مشاركت در يك فعاليت، نمره مي‌دهيم و براي هر نمايه از گرايشات دموكراتيك و مصرف‌كننده يك درجه‌بندي داخلي (ديگر) درست مي‌كنيم كه از صفر تا سه است.در اين درجه‌بندي شماره‌هاي بالاتر نشانگر ميزان بيشتر رفتارهاي دموكراتيك و مشتري است .
اسلوب هاي مشتري و دموكراتيك اعضا را در جامعه سياسي با استفاده از نمونه سيرقهقرايي OLS كه در جدول 5 ارائه گرديده، بررسي مي كنيم.
جدول 5:شيوه‌هاي عضويت دموكراتيك و مصرف‌گرا در جامعه سياسي
مصرف گرا دموكراتيك
متغير B
خطا. std Std.B B
خطا. std Std.B
گروه اجتماعي
آن لاين -.045
(.043) -.051
-.083*
(.050) -.093
گروه سرگرمي
آن لاين -.053
(.037) -.065
-.035
(.043) -.043
گروه سياسي
آن لاين
-.163****
(.042) -.188
-.039
(.048) -.044
گروه مذهبي
آن لاين -.018
(.038) -.021
.009
(.044) .011
عضو كلوپ
آف لاين -.124
(.093) -.065
.007
(.108) .004
حضور در رويداد محلي -.058
(.088) -.030
.128
(.102) .065
طراحي رويداد محلي -.251
(.092) -.125
-.148
(.108) -.072
سمت در كلوپ -.062
(.088) -.034
-.062
(.102) -.034
مشاركت آف لاين
رسمي -.436****
(.083) -.243
.043
(.096) .024
تبادل آف لاين -.055
(.077) -.031
-.240***
(.089) -.134
حضور شورا -.312***
(.090) -.161
.057
(.105) .029
سن -.032
(.030) -.049
-.049
(.035) -.073
تحصيلات -.021
(.020) -.046
.046*
(.023) .100
درآمد -.051*
(.028) -.079
.054*
(.032) .084
نژاد(سفيد پوست) -.127
(.122) -.045
-.139
(.143) -.047
سال هاي زندگي
در جامعه .003
(.029) -.004
-.031
(.033) -.049
متغرهاي وابسطه:شاخص هاي عملكردهاي مصرف كننده و دمكراتيك آن لاين
دمكراتيك:R = .550, Rsq = .302, Std. ،خطاي محاسبه=.74971
مصرف كننده:R=.301, Rsq = .091, Std. ،خطاي محاسبه=.86813
****p < .001
***p < .01
**p < .05
*p < .1
توجه:
1.گروه آن لاين كه با سوالات مواجه مي شوند،متغيرهاي دائمي هستند كه به موجب آن ارزش هاي پايين تر نشانگر توالي ارتباط بيشتري هستند.
2.فعاليت هاي آف لاين جامعه و دولت عبارت اند از 1=فعاليت هاي فرد در خانه 2=فعاليتي كه اعضاي خانه آن را انجام نمي دهند.
نخست اينكه، بنابر پيش‌بيني مشاركت دموكراتيك آنلاين، حضور در جلسات شوراي شهر، ارتباط آف‌لاين با مقامات حكومتي و ارتباط آنلاين با گروههاي سياسي يا خاص، بيشترين قدرت پيش‌بيني را به دنبال دارد.ارتباط با خانواده‌هاي مقاماتي كه با مقامات ارتباط آف‌لاين دارند (Std. B = -.243, p < .001) در قياس با افرادي كه با گروههاي سياسي يا گروههاي داراي گرايش خاص تماس آنلاين دارند 25% درصد احتمال دارد كه نمره‌شان در درجه‌بندي دموكراسي، يك نمره بيشتر باشد (Std. B = -.188, p < .001) و همان افراد در قياس با خانواده‌هايي كه اعضاي آنها در يك همايش شهري حضور مي‌يابند 33% احتمال دارد كه نمره‌اشان در درجه‌بندي دموكراسي يك نمره بيشتر باشد (Std. B = -.161, p < .01).به ويژه اينكه فرايند پرداخت‌ها به دولت به طور آف‌لاين ظاهراً ارتباطي به فرم‌هاي دموكراتيك مشاركت آنلاين ندارد = -.031 and is not significant for p < .1) (Std. B.بعلاوه، اين موارد،همگي در قياس با موقعيت اقتصادي ـ اجتماعي (كه در گذشته ملاكي بود براي پيش‌بيني مشاركت سياسي) به مثابه عامل پيش‌بيني كننده بسيار قدرتمند‌ترند (Std. B = -.079, p < .1).در اين ميان، فرايند پرداخت آف‌لاين در يك اداره، كه به لحاظ مفهومي،شكل مصرفي مشاركت است، مشاركت دموكراتيك آنلاين را كه آن را به يك يافته ذاتاً حائز اهميت (معنادار) تبديل مي‌كند، p < .1) (Std. B = -.031 پيش‌بيني نمي‌كند.
از سوي ديگر، شيوه‌هاي مشاركت دموكراتيك آف‌لاين و آنلاين به لحاظ آماري با پرداخت‌هاي مصرفي آنلاين كه اساساً يك يافته معنادار است، در ارتباط‌اند: هم شيوه‌هاي مشاركت سياسي آنلاين و هم آف‌لاين هر دو عملكردهايي را پديد مي‌آورند كه با شيوه‌هاي مشاركت آنلاين مصرف‌كننده متفاوت است.در مقابل، فرايند پرداخت‌هاي آف‌لاين (Std. B = -.134, p < .01) و ارتباط با گروه يا سازمان اجتماعي (Std. B = -.093, p < .1)، رابطه مبتني با مشاركت مصرف‌گراي آنلاين با حكومت محلي دارند.اين روابط، عموماً با مفهوم‌سازي‌هاي دموكراتيك و مصرف‌گرا همخواني دارند.اما در عين حال عمده ي آن ناشي از مشاركت آف‌لاين و (مشاركت) گروههاي سياسي آنلاين با مقامات حكومتي است.
اين مدرك، دو نتيجه را در بافت مشاركت‌هاي مصرف‌گرا و سياسي آنلاين در پي دارد: اول اينكه همه مشاركت‌هاي گروهي ـ چه در سطح خانواده و چه در سطح افراد پاسخ‌دهنده ـ پديدآورنده هويت سياسي نيستند.اين بدان معناست كه- شيوه و روش پوتنم- تنها ارتباط آنلاين با گروههاي سياسي و تماس با مقامات سياسي است كه هويت دموكراتيك را مي‌سازد.نقطه مقابل آن لاين جوامع طرفدار پوتنم، ظاهراً هيچ ارتباطي به ايجاد كنش‌هاي دموكراتيك آنلاين كه در نظام سياسي دخالت دارند، ندارد .در نظريه بنگ، "تنها سايت‌هاي سياسي، نقاط آن‌لايني هستند كه حاكميت‌هاي جديد در آنها براي حكومت غيرمستقيم بر جامعه پديد مي‌آيند.فرايندهاي طراحي، تسهيل و تعديل‌كننده «حكومت خودگردان و اشتراكي (هم گردان) در اين سايت‌ها صورت مي‌گيرد" .دوم اينكه داده‌هاي فوق شاهد ديگري است براي سايت‌يهاي متفاوتي كه در آنها هويت‌هاي سياسي مصرف‌كننده و دموكراتيك پديد مي‌آيند.ارتباط با گروههاي سياسي آنلاين كنشي است كه با كنش‌هاي هويتي دموكراتيك آنلاين ارتباط دارد و در عين حال به نظر مي‌رسد كه هيچ ربطي به كنش‌هاي هويتي مصرف‌گراي آنلاين ندارد.زماني كه به كنش‌هاي مصرف‌گرا و دموكراتيك آف‌لاين توجه مي‌كنيم چگونه اين يافته‌ها موقعيت را حفظ مي‌كنند؟
شيوه‌هاي ارتباطي مصرف‌گرا و دموكراتيك آف‌لاين
در ابتدا مجموعه فعاليت‌هاي مربوط به كنش‌هاي دموكراتيك در نظام سياسي را بررسي مي‌كنيم.ما كنش‌هاي دموكراتيك آف‌لاين را برحسب همايش‌هاي عمومي نظير جلسات شوراي شهر يا جلسات برنامه‌ريزي و ارتباط آف‌لاين با مقامات (نظير نامه‌نگاري، جلسه حضوري و يا ارتباط تلفتي) عملياتي مي‌كنيم.اين شيوه‌ها به منظور تهيه نمايه‌اي از صفر تا دو ثبت مي‌شوند.در اين نمايه يك پاسخ مثبت توسط خانواده به هر فعاليت سبب افزايش نمره (درجه) مي‌شود.نتايج در جدول 6 آمده‌است.
جدول 6ـ ارتباطات دموكراتيك آف‌لاين
متغير B
(خطاي std) Std.b
گروه اجتماعي آنلاين 027/0-
(026/0) 037/0-
گروه سرگرمي آنلاين 006/0
(022/0) 009/0
گروه سياسي آنلاين 136/0-***
(025/0) 178/0-
گروه مذهبي آنلاين 009/0-
(024/0) 012/0-
عضو آف‌لاين كلوپ 122/0-
(053/0) 080/0-
حضور در رويداد محلي 070/0-
(051/0) 045/0-
طراحي رويداد محلي 145/0-***
(058/0) 080/0-
سمت در كلوپ 145/0-
(055/0) 089/0-
تحصيلات 013/0
(011/0) 035/0
نژاد (سفيد) 032/0-
067/0 015/0-
سال‌هاي زندگي در جامعه 041/0
017/0 077/0
درآمد 051/0
(016/0) 097/0
سن 073/0***
(017/0) 139/0
متغير وابسطه:عملكردهاي مشاركت آف لاين (حضور در جلسه و ارتباط آف لاين).
R = .423, Rsq = .179, Std. ،خطاي محاسبه=.68306
****p < .001
***p < .01
**p < .05
*p < .1
جاي تعجب نيست كه نتايج كاملاً مطابق با نظر پيش‌بيني‌كننده‌هاي كنش‌هاي دموكراتيك در جدول 5 هستند.در خانواداه‌هايي كه در كنش‌هاي دموكراتيك آف‌لاين مشاركت دارند، تكرار بازديد از سايت‌هاي سياسي قوي‌ترين پيش‌بيني كننده است (Std.B = -.178, p < .001).اما ما همچنين درمي‌يابيم كه خانواده‌هايي كه اعضاي آنها عهده‌دار سمتي در كلوپ محلي‌اند نيز با افرادي كه در كنش‌هاي دموكراتيك آف‌لاين مشاركت دارند، در ارتباط هستند.(Std.B = -.178, p < .001)، در عين حال، به ندرت نيمي از خانواده‌ها وجود دارند كه در آنها پاسخ‌دهنده به طور منظم از سايت‌هاي سياسي بازديد كند .اين نتايج بر تمييز بين كنش‌هاي دموكراتيك آنلاين و آف‌لاين صحه بيشتري مي گذارد: خانواده‌هايي كه اعضاي آنها در كلوپ سمت دارند، تنها محل‌هايي نيستند كه در آنها هويت سياسي دموكراتيك آنلاين شكل مي‌گيرد بلكه خانواده‌هايي كه اعضاي آنها عهده‌دار سمت‌هاي رهبري هستند، با حكومت‌هاي محلي خود مناسبات دموكراتيك دارند.اما اين رابطه با بازبيني نتيجه MSD در شكل 2 زياد شگفت‌انگيز نيست چرا كه خانواده‌هايي كه اعضاي آنها عهده‌دار سمتي در كلوپ هستند در سويه سياسي، گستره سياسي/اجتماعي قرار مي‌گيرند.سرانجام، درمي‌يابيم كه سن، هم به لحاظ آماري و به واقع، (Std. B= .139, p < .001) سبب ايجاد تفاوت مي‌شود كه در اثر آن پاسخ‌دهنده‌ها هر چه پا به سن مي‌گذارند بيشتر در كنش‌هاي دموكراتيك آف‌لاين مشاركت مي‌كنند.جالب آنكه اين مسأله با شيوه‌هاي مشاركت دموكراتيك آنلاين كه در شكل 5 توصيف شدند در ارتباط‌اند: در آنجا سن و سال نقشي نداشت.از آنجا كه اينترنت ظاهرا هويت كاربر را مخفي نگه مي‌دارد برعكس مشاركت‌هاي سياسي آف‌لاين،همه را به طور يكسان بر سر يك ميز مي‌نشاند و از اين طريق به جوانان هم ميدان ميدهد تا فارغ از رابطه بازي از خود برترانشان در حيات سياسي جامعه مشاركت كنند .فرضيه ديگر آن است كه گروههاي جوان‌تر به لحاظ سياسي چنين تصور مي‌كنند كه مشاركت آف‌لاين با حكومت محلي در دنياي تكنولوژيك‌تر امروز چندان محلي از اعراب ندارد.
مقايسه كنش‌هاي مصرف‌كننده آف‌لاين با كنش‌هاي دموكراتيك آف‌لاين اندكي پيچيده‌تر است.ما فعاليت‌هاي مصرف‌كننده را برحسب دارابودن سمتي در اداره دولتي عملياتي كرده‌ايم.از آنجا كه متغير مستقل دو پاسخ دارد (1=بلي، 0=خير) سير قهقراييOLS مناسب نيست.در اينجا ما شاهد اهرم تأييد ديگري براي تمايز بين كنش‌هاي دموكراتيك و مصرف‌كننده هستيم.برخلاف كنش‌هاي دموكراتيك آف‌لاين، هيچ يك از پيش‌بيني كننده‌ها نمي‌توانند كنش‌هاي دموكراتيك مصرف‌كننده آف‌لاين را كنترل كنند.در واقع، اين پيش‌بيني‌كننده‌ها نتوانستند عمده واريانس در متغير وابسته (Cox & Snell Rsq = .047) و مدلي كه پيش‌بيني دقيق 1/9 درصدي را افزايش داد را توجيه كنند (51.1% ??60.2%).تنها عامل پيش‌بيني كننده مهم جنس پاسخ‌دهنده است كه در اثر آن پاسخ‌دهنده‌ها به احتمال زياد در خانواده‌هايي متمركز هستند كه فرد در آنها از سمت اداري برخوردار است.شركت در فعاليت‌هاي اجتماعي ـ چه آنلاين و چه آف‌لاين ـ در ايجاد شيوه‌هاي ارتباطي آف‌لاين مصرف‌گرا با حكومت، نقش يگانه و منحصر به فردي ندارد.
ما مدركي دال بر وجود مجموعه‌هاي مجزاي كنش‌ها در جامعه سياسي يافتيم كه برخي افراد از طريق آنها مي‌توانند در مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي دموكراتيك و سياسي مجزا مشاركت كنند، حال آنكه ديگران نوعي رابطه با دولت را پذيرفتند كه بيشتر به مصرف كالاي دولتي محدود مي‌شد (حتي زندگي توأم با امنيت در جامعه تحت حاكميت قانون باشد).جالب اينكه، ما چيز زيادي به سود اين مدعا نيافتيم كه ارتباط يا مشاركت با انواع خاصي از گروه‌ها ـ آنلاين و آف‌لاين ـ منحصراً با روش‌هاي مصرف‌كننده عضويت در جامعه سياسي (چه آنلاين و چه آف‌لاين) در ارتباط است. اين يافته‌ها يا توصيف‌هاي عامي كه در مورد ايالات متحده وجود دارد مبني بر اينكه اين كشور فرهنگي مصرف‌گرا دارد (حتي اگر اين توصيف‌ها مصرف را بهره‌مندي از يك زندگي امن در پرتو حاكميت قانون بدانند)، همخواني دارند.در نتيجه آمريكاييها در كل مصرف‌گرا هستند و بنابراين هيچ يك از كنش‌هاي اجتماعي به شيوه‌هاي عضويت مصرف‌گرا ارتباط ندارند.از سوي ديگر، شيوه‌هاي عضويت دموكراتيك از مجموعه‌اي از كنش‌ها برخوردارند كه مشخصاً سياسي‌اند و از ابزار واسطه خواه آف‌لاين و خواه آنلاين فراتر مي‌روند.
نتيجه:جامعه مدني، جامعه مجازي و كنش‌هاي سياسي
سؤال اصلي اين مقاله عبارت است از اينكه چگونه اينترنت بين ارتباطات مصرف‌كننده و دموكراتيك و جمعي آنلاين و آف‌لاين با جامعه سياسي رابطه برقرار مي‌كند؟ يافته‌هاي ما نشان مي‌دهند كه اولاً بين ارتباط آف‌لاين و آنلاين تناسباتي وجود دارد كه اينترنت از طريق آن نه تنها زندگي اجتماعي آف‌لاين را تكميل مي‌كند بلكه، در مواردي جايگزين آن نيز مي‌شود.دوم آنكه بين شيوه‌هاي مشاركت اجتماعي و سياسي دوگانگي وجود دارد كه كنش‌هاي اجتماعي از طريق آن با چند استثناي منطقي در كنار يكديگر قرار مي‌گيرند.سوم آنكه، كنش‌هاي دموكراتيك در نظام سياسي با مشاركت در گروههاي سياسي،در جامعه مدني بيشتر در ارتباط‌اند تا در گروههاي اجتماعي.و سرانجام اينكه، اين مواجهات سياسي براي شيوه‌هاي مشاركت آنلاين و آف‌لاين در نظام سياسي حائز اهميت است و در اين معنا، پيامدهاي هويت سياسي‌اي كه به طور آنلاين پديد مي‌آيد متوجه هويت سياسي آف‌لاين نيز هست.
از اين مسأله ميتوان چند نتيجه درخصوص كاركرد اينترنت در كنش‌هاي سياسي روزمره گرفت.سايت‌هايي كه در آنها هويت سياسي دموكراتيك شكل مي‌گيرد اساساً آنهايي هستند كه مستقيماً به سايت مي‌پردازند.ما شاهدي يافتيم مبني بر اينكه ارتباط با سايت‌هاي سياسي به عنوان بخشي از فعاليت‌هايي عمل مي‌كنند كه افراد با انجام آنها مي‌توانند نظرات خود را بيان كرده و مطالبات خود را از حكومت و مقامات دولتي بخواهند و يا حتي از آنها كمك بگيرند.در عين حال، سايت‌هاي غيرسياسي در جامعه مدني كمكي به ايجاد ارتباطات مصرف‌گرا (مبتني بر مصرف) با نظام سياسي نمي‌كنند.اين كنش‌ها با شيوه‌هاي مصرفي تحليل يافته متفاوت هستند.در شيوه‌هاي مصرفي، اعضاء، در ايجاد گفتمان‌هاي مخالف حكومت فرهنگ، بيرون از جامعه سياسي، نقشي ندارند.از اين رو سايت‌هاي آنلاين كه در آنها گفتمان‌هاي انعطاف‌پذير حكومت فرهنگ پديد مي‌آيد، به طور خاص به سايت‌هاي سياسي محدود مي‌شوند.بررسي اينكه اين كنش‌ها تا چه اندازه محصول حاكميت هستند، همانگونه كه دين و فوكو مي‌گويند، فراتر از مجال اين مقاله است اما ما مدركي به سود دو مقوله شهروندي يعني «مصرف‌كنندگان» و «شهروندان فعال» يافتيم .در اين معنا فضاي مجازي صرف‌نظر از اينكه آيا «روش‌هايي» كه «دموكرات‌هاي» آنلاين و آف‌لاين بكار مي‌گيرند مي‌توانند حوزه سياست را به معنايي كه بنگ مدنظر دارد تغيير دهند؟ فضايي است كه در آن هويت سياسي به گونه‌اي شكل مي‌گيرد كه با اينترنت ايزوله نمي‌شود.نظر به نقش سايت‌هاي آنلاين و آف‌لاين در ايجاد شيوه‌هاي دموكراتيك عضويت در جامعه سياسي به نظر مي‌رسد كه ابتدا انجمن‌ها و سپس انجمن‌هاي سياسي تنها از طريق سازمانهاي سياسي مجزاست كه مي‌توانيم شاهدي بر ايجاد و توسعه حكومت فرهنگ دموكراتيك در جامعه سياسي بيابيم.
جدول 7ـ ارتباطات مصرف‌كننده آف‌لاين
متغير B
اشتباه std EXP (B) EXP(B) 1
سال‌هاي زندگي در جامعه 029/0-
(52/0) 971/0 0297/1
نژاد 134/0
(202/0) 14/1 874/0
سن 052/0-
(052/0) 950/0 053/1
تحصيلات 013/0-
(034/0) 987/0 014/0
جنس (زن) 338/0-
(134/0) 713/0 402/1
عضو كلوپ 598/0
(158/0) 819/1 550/0
حضور در رويداد محلي 051/0
(152/0) 052/1 950/0
طراحي رويداد محلي 116/0
(174/0) 123/1 891/0
سمت در سازمان يا كلوپ 035/0
(165/0) 036/1 966/0
درآمد 072/0
(049/0) 075/1 930/0
تماس آنلاين با گروه اجتماعي 013/0
(079/0) 013/1 987/0
تماس آنلاين با گروه سرگرمي 079/0
(066/0) 082/1 924/0
تماس آنلاين با گروه سياسي 073/0-
(076/0) 930/0 075/1
تماس آنلاين با گروه مذهبي 114/0
(072/0) 120/1 892/0
متغير وابسطه:انتقال كامل به اداره دولت محلي
احتمال 2- Log :1318.916
Cox&Snell Rsq: .047
درصد نهايي تخمين صحيح:60.2 .درصد تخمين صحيح مدل:51.1
ضميمه 1: بررسي و گزارش ملي 12 ناحيه آماري شهري
اين داده ها برگرفته از نمونه احتمالي 12 منطقه آماري شهري مي باشد كه در ذيل فهرست آن ها ارائه شده است.اين داده ها به واسطه سرشماري رقومي تصادفي كه 100 پاسخ دهنده از هريك از 12 ناحيه آماري شهري دربرمي گيرد را، جمع آوري گرديده است كه در تابستان سال 2003 انجام شده است.برآورد و ميزان پاسخ نهايي بررسي و پژوهش با استفاده از روش برآورد پاسخ 2 به توان 13 AAPOR ،3/44% بود.
(I+ P)
(I+P) + (R+NC+O) + (UH+UO)
I: تعداد نهايي مصاحبه ها،P: مصاحبه هاي جزئي،R: نتايج/تعداد وقفه ها،Nc: عدم تماس ها،O: بقيه موارد،UH: به نسبت خانه ها ناشناخته مي باشد،Uo: موارد ناشناس ديگر.مفهوم و معناي اصلي اين فرمول اين است كه ميزان پاسخ، تعداد مصاحبه هايي مي باشد كه به واسطه تعداد مصاحبه ها، جمع تعداد مصاحبه هاي انجام نشده، جمع تمامي موارد واجد شرايط انتخاب ناشناخته، تقسيم شده است.
44% پاسخ دهندگان مرد و 56% زن مي باشند.
MSAs
1. Orange County, CA
2. San Francisco, CA
3. Olympia, WA
4. Austin-San Marcos, TX
5. Boston, MA
6. Des Moines, IA
7. Ft Collins-Loveland, CO
8. Middleton-Summerset-Hunterdon, NJ
9. Minneapolis-St. Paul, MN
10. Portland, ME
11. Raleigh-Durham-Chapel Hill, NC
12. Washington DC-MD-VA
منابع:
Arendt, Hannah (1958). The Human Condition. Chicago: University of Chicago Press.
Bang, Henrik (2003). Governance as Social and Political Communication. Manchester
and New York: Manchester University Press.
Bang, Henrik (2004). “Culture Governance: Governing Self-Reflexive Modernity.” Public Administration. Vol. 82, No. 1, p.
Barber, Benjamin R. (1998). A Passion for Democracy: American Essays. Princeton: Princeton University Press.
Bimber, Bruce (1998).”The Internet and Political Transformation: Populism, Community, and Accelerated Pluralism.” Polity. Vol. 31, No. 1 (Fall), p. 133-61.
Bimber, Bruce (2003). Information and American Democracy: Technology in the
Evolution of Political Power. New York: Cambridge University Press.
Brazill, Timothy J. and Groffman, Bernard (2002). “Factor Analysis Versus Multidimensional Scaling: Binary Choice Roll-Call Voting and the US Supreme Court.” Social Networks. Vol. 24, p. 201-229.
Budge, Ian (1996). The New Challenge of Direct Democracy. Cambridge: Polity Press.
Certeau, Michel de (1997). The Capture of Speech and Other Political Writings.
Conley—trans. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Cohen, Lizbeth (2001). “Citizens and Conusmers in the United States in the Century of Mass Consumption.” in The Politics of Consumption: Material Culture and Citizenship in Europe and America. Daunton and Hilton—eds. New York: Berg.
Dalton, Russell J. and Wattenberg, Martin P. (2002). Parties Without Partisans: Political Change in Advanced Industrial Democracies. New York: Oxford University Press.
Davis, Richard (1999). The Web of Politics: The Internet’s Impact on the American Political System. New York: Oxford University Press.
Dean, Mitchell (2003). “Culture Governance and Indiviudualization.” in Governance as
Social and Political Communication. Bang—ed. Manchester and New York: Manchester University Press.
Dreyfus, Hubert L. (2001). On the Internet. New York: Routledge.
Easton, David (1953). The Political System. New York: A. Knopf Inc.
Easton, David (1979). A Systems Analysis of Political Life. 2nd Ed. Chicago: University of Chicago Press.
Foucault, Michel (1977). Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Sheridan trans. New York: Vintage.
Foucault, Michel (1991). The Foucault Effect: Studies in Governmentality. Burchell, Gordon, and Miller—eds. Chicago: University of Chicago Press.
Foucault, Michel (2000). Power: Essential Works of Foucault 1954-1984. Vol. 3. Fabion—ed. New York: The New Press.
Gore, Albert (1993). From Red Tape to Results: Creating a Government that Works Better and Costs Less. Report of the National Performa nce Review. New York: Times Books a division of Random House.
Gray, Mark (2003). “In the Midst of Fellows: The Social Context of the American Turnout Decision.” Presented to the 2003 American Political Science Convention. Philadelphia, PA. August 28, 2003.
Gronbeck, Bruce E. (2004). “Citizen Voices in Cyberpolitical Culture.” in Rhetorical Democracy: Discursive Practices of Civic Engagement. Hauer and Grom—eds.
Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Gunnell, John G. (2004). Imaging the American Polity. University Park: Pennsylvania State University Press.
Hill, Kevin A. and Hughes, John E. (1998). Cyberpolitics: Citizen Activism in the Age of the Internet. Lanham: Rowman & Littlefield.
Horrigan, John B. (2004). “How Americans Get in Touch with Government.” Pew Internet and American Life Project. May 24.
Jameson, Frederic (1992). Postmodernism, or the Logic of Late Capitalism. Durham: Duke University Press.
Margolis, Michael and Resnick, David (2000). Politics as Usual: The Cyberspace “Revolution”. Thousand Oaks: Sage.
Mehta, Michael D. and Darier, Eric (1998). “Virtual Control and Disciplining on the Internet: Electronic Governmentality in the New Wired World.” The Information Society. Vol. 14, p. 107-16.
Nie, Norman and Erbring, Lutz (2000). “Internet and Society: A Preliminary Report.”
Stanford Institute for the Quantitative Study of Society.
Norris, Donald F., Fletcher, Patricia D., and Holden, Stephen H. (2001) “Is Your Local
Government Plugged in? Highlights of the 2000 Electronic Government Survey.”
Prepared for the International City/County Management Association and Public Technology, Inc.
Norris, Pippa (2001). The Digital Divide: Civic Engagement, Information Poverty, and the Internet Worldwide. New York: Cambridge University Press.
Norris, Pippa (2002). The Democratic Phoenix. New York: Cambridge University Press.
Nunnally, Jun and Bernstein, Ira (1994). Psychometric Theory. 3rd Edition. New York:
McGraw Hill, Inc.
Osborne, David and Gaebler, David (1992). Reinventing Government: How the Entrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector. Reading: Addison-Wesley Publishing Company, Inc.
Pharr, Susan J. and Putnam, Robert D. (2000). Disaffected Democracies: What’s Troubling the Trilateral Countries? Princeton: Princeton University Press.
Poster, Mark (1990). The Mode of Information: Poststructuralism and Social Context.
Chicago, University of Chicago Press.
Poster, Mark (2001a). What’s the Matter with the Internet. Minneapolis: University of
Minnesota Press.
Poster, Mark (2001b). The Information Subject. Amsterdam: G & B Arts International. Putnam, Robert D. (1993). Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
Putnam, Robert D. (1995a). “Bowling Alone.” Journal of Democracy. Vol. 6, No. 1 (Jaunary), p. 65-78.
Putnam, Robert D. (1995b). “Tuning in, Tuning Out.” PS, Political Science. Vol. 28, No. 4 (December), p. 664-83.
Putnam, Robert D. (1995c). “‘Bowling Alone’: An Interview with Robert Putnam About America’s Collapsing Civic Life.” Available at:
http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_democracy/v006/putnam.interview.html
(Downloaded: 6/22/04).
Putnam, Robert D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon and Schuster.
Rheingold, Howard (1993). The Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier. Reading: Addison-Wesley.
Saco, Dianna (2002). Cybering Democracy: Public Space and the Internet.
Minneapolis: University of Minnesota Press.
Sclove, Richard E. (1995). “Making Technology Democratic.” in Resisting the Virtual Life: The Culture and Politics of Information. Brook and Boal—eds. San
Francisco: City Lights.
Sijtsma, Klaas and Molenaar, Ivo (2002). Introduction to Nonparametric Item Response Theory. Thousand Oaks: Sage Publications.
Sunstein, Cass (2001). Republic.com. Princeton: Princeton University Press.
Tocqueville, Alexis de (2000 [1840]). Democracy in America. New York: Bantam Books.
Turkle, Sherry (1995). Life on the Screen: Identity in the Age of the Internet. New York:
Simon and Schuster.
Walters, William (2002). “Social Capital and Political Sociology: Re-imaging Politics?”
Sociology. Vol. 36, No. 2, p. 377-97.
Wolin, Sheldon S. (1960). Politics and Vision: Continuity and Innovation in Political Thought. Boston: Little, Brown, and Company.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
|
بنیاد آینده‌نگری ایران |
|
يكشنبه ۴ خرداد ۱۴۰۴ - ۲۵ مه ۲۰۲۵
دانش نو
|
|
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان