چشـــم انداز هنر دیدن نادیدنی هاست. چشــــم انداز عبارت است از آینده اي واقعگرایانه، محقق الوقوع و جذاب براي سازمان شما. “چشـــــم انداز که در یک مفهوم کاملاً عینی، یک تخیل است، در عین حال، نوع خاصـی از تخیل اسـت که برمبناي اطلاعات و دانش بنا نهاده می شود. چشــــــم انداز، بیان صریح شما از سرنوشتی است که سازمان تان باید به آن سمت حرکت کند، آینده اي اسـت که براي سازمان شما موفقیت آمیزتر و مطلوبتر از وضع فعلی آن است. چشـــم انداز نمادي جذاب از تمام مسائلی است که براي سازمان امکانپذیر هستند . سرنوشتی درخشان، و راهی مشخص است که هیچ سازمان دیگري، حتی سازمانی که دقیقاً در همان کار فعالیت دارد، نمیتواند داراي همان چشــم انداز باشد. چشــم انداز فقط ایده اي یا تصـوري از آیندهاي مطلوبتر براي سازمان است. البته چشـم انداز صـحیح، ایده اي اسـت که آنچنان تولید انرژي می کند که در واقع با به کارگیري مهارتها، اســتعدادها و منابع لازم براي محقق کردن آن، حرکت به ســوي آیندة مطلوب را به طور جهشی آغاز می کند. چشم انداز علامت شروع و پاسخ به سئوال همه کسـانی است که می خواهند تا بفهمند سازمان چیسـت؟ و مقصـدش کدام است؟ چشــم انداز سازمان زیربنایی ترین بیانیه ارزشها، آرمانها و اهداف سازمان است. چشم انداز میل باطنی اعضـاء سازمان است که در مغز و قلب آنان جا گرفته است. چشـــم انداز باید درك روشنی از اینکه سازمان امروز به کجا می رود و نیز نقشـه جاده حرکت به سوي آینده را، ارائه دهد. البته چشـم انداز صحیح ایده اي اســـــــــت که آنچنان تولید انرژي می کند که در واقع با به کارگیري مهارتها، استعدادها و منابع لازم براي محقق کردن آن، حرکت به سوي آیندة مطلوب را به طور جهشـی آغاز می کند. طی تحقیق میدانی که در میان 1500 تن از رهبران ارشد بیسـت کشـور مختلف از جمله ژاپن، آمریکا، اروپاي غربی و آمریکاي لاتین انجام شـد. از آنان خواسـته شـده بود تا مهمترین ویژگیها و مهارتهاي مورد نیاز و مطلوب مدیران ارشد در اوائل دهه 1990 و در اوئل دهه 2000 را بیان کنند آنان بهترین و فراوانترین مطلوب هر دو دهه را: ” استنباط عمیقی از چشم انداز آینده سازمان“ و ”توانایی تدوین استراتژي براي تحقق چشم انداز“ ذکر کردند. سازمان بدون داشتن چشـــم انداز مناسب، نمی داند کدام استراتژي را میخواهد تدوین کند؟ بنابراین هر سازمان قبل از آنکه بخواهد استراتژي هاي آینده خود را تدوین کند باید چشـم انداز روشنی داشته باشد. نقش حیاتی سازمان در زندگی افراد ایجاب می کند که اعضا بدانند که: باورهاي مشـــخص و اساسی که سازمان برپایه آنها استوار است. یعنی ارزشهاي سازمان چیستند؟ امروز سازمان چه کاره است و آرمانهایش براي افراد چیسـت؟ یعنی چه ” آرمانهایی ”دارد؟ سازمان نســبت به چه چیزي متعهد است و به کجا میرود: یعنی ” اهداف سازمان“ چیست؟ چشم اندازسازي در چارچوب آینده نگري قابل فهم و درك می باشد. چشـم انداز را تصـویر ذهنی تعریف می کنند که به صورت کلی منظري از آن در افق دور قابل رؤیت است. گروهی دیگر چشـم انداز را تصـویري عینی در نظر می گیرند و آن را قابل تجسـم و کمیت پذیر می دانند. مفهوم در نظر گرفته شده براي چشـم انداز سازمانی عبارت از تصـویري مطلوب و قابل دستیابی از آرمانها و نیازهاي سازمان در آینده است . این تعریف ترکیبی اسـت از مفاهیم ذهنی ( رؤیاها) و منابع عینی ( نیازها و قابلیت هاي اصلی سازمان) که در یک ساختار جامع و زمان دار، تعریف و طراحی می گردد( M٢٠٠٦. S, Millet(. در تدوین چشم انداز سازمانی دو رویکرد اصلی وجود دارد که عبارتند از: - پیش بینی:روشـی اسـت که در آن وضـعیت موجود به دقت بررسـی شـده و براساس امکانات، قابلیتها و فرصت هاي موجود، تصـــــویري از آینده ترسیم می گردد. - آینده نگري: آینده نگري فرآیندي است که در آن ابتدا تصـــــویري از وضع مطلوب و آرمانی درنظر گرفته می شــــــود و توانائی ها و قابلیت هاي لازم براي رسیدن به آن ایجاد می شود. انتخاب یکی از دو روش و یا ترکیبی از دو روش براي تدوین چشــم انداز بســتگی به نوع ساختار سازمان دارد. سازمان هائی که تقریباً مسـتقل هســتند و اختیار هرگونه تغییر در منابع و اعتبارات را دارند می توانند از رویکرد آینده نگري استفاده نمایند، لیکن سازمان هایی که بصــــــورت متمرکز هدایت می شوند و اغلب منابع و امکانات آنان از خارج از سیســتم تأمین می شود بایستی به روش پیش بینی براي آینده سازمان تصـویرسازي نمایند(علی احمدي 1382 (تعریف و تعیین دورنماي آینده نشـان می دهد که نقش چشــم انداز طی فرآیندي اجرایی می تواند بر تمامی تصـمیمات، برنامه ریزي ها و فعالیت ها نقش مؤثري ایفا نماید. امروزه ملت ها و ســـازمان هاي فعال در زمینه توســــعه ملی، موفقیت بیشـتر خویش را مدیون چشــم انداز ملی و سازمانی می دانند، بطوریکه هرگونه نقد و ارزیابی عملکرد و تشــــــــویق و تنبیه افراد در سطوح بالا و پایی ن نمی تواند بدون ارزیابی تحقق اهداف چشــم انداز صورت پذیرد و در تداوم اهداف یک ملت و سازمان همیشـه مورد توجه قرار می گیرد. مزایا و منافع تدوین چشـم انداز براي یک سازمان را به ترتیب ذیل می توان بر شمرد: - ایجاد درکی ضمنی و کلی از اینکه موفقیت براي شـرکت به چه مفهومی اسـت و چگونه قابل دستیابی است. - روشن ساختن جهت و مقصود حرکت شرکت - ایجاد اتفاق نظر بر آینده مطلوب شرکت و آینده اي که شرکت و اعضــــــایش خواهان دستیابی به آن هستند. لازم به ذکر است وجود چشـــم انداز سازمانی در بخش دولتی نســـبت به بخش خصوصی از اهمیت بیشتري برخوردار می باشد چرا که دربخش هاي دولتی امکان دریافت بازخورد عینی وجود ندارد در حالی که در بخش خصـوصی بواسطه میزان سود و زیان اکتســــــــابی می توان میزان موفقیت سازمان را اندازه گیري نمود .(٢٠٠٥ Silverman and Kilpatrick (بر این اساس چشــم انداز سازمانی باید خصوصیات زیر را داشته باشد ( نجاتی، 1379( - بلندپروازانه بوده و آینده هاي دور را ترسیم کند. - واضح و قابل فهم باشد. - ایجاد هیجان، انگیزه و تحرك نماید و برانگیزاننده مشارکت همگانی باشد. - کلی نگر، طوري که سازگار با تغییر شرایط باشد. - واقع نگر، قابل دسترسی و اجرا باشد. - جامع، تحول گرا، آیند ه نگر و پویا باشد.