Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


بزرگترين چالش آينده‌انديشي

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Facebook Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[29 Jul 2009]   [ سید علیرضا حجازی]

يكي از چالش‌هاي فرا روي آينده‌انديشان پاسخ به اين پرسش است كه "آيا آينده‌انديشان تلاش مي‌كنند جهاني را كه در آن زندگي مي‌كنند، تفسير كنند يا تلاش مي‌كنند آن را تغيير دهند؟"، اما پرسش مهمتر ديگري كه فراتر از آن پرسش قرار دارد، اين است كه "مقصد آينده‌پژوهي چيست؟".

نقد هوشمندانه‌ي اين دو پرسش ذهن ما را براي پذيرش ادراكي آماده مي‌كنند كه مي‌تواند نگرش عمومي ما را نسبت به آينده و آينده‌پژوهي اصلاح يا تعديل كند. در پاسخ به پرسش نخست، بايد گفت كه در حقيقت آينده‌انديشان تلاش مي‌كنند با تفسير آينده‌گرايانه‌ي جهان پيرامون خود، روش‌هايي را براي تغيير آن ارايه دهند. به بياني ديگر، آينده‌انديشان و آينده‌پژوهان ممكن است به طور مستقيم در تغيير جهان مشاركت نداشته باشند، اما با بهره‌گيري از نظريه‌هاي خود مي‌كوشند راه‌حل‌هايي را جهت ساختن آينده‌هاي بهتر براي جهان و جهانيان ارايه نمايند.

تفسيري كه يك آينده‌انديش از جهان دارد متمركز بر نگرش مرجحي است كه او براي آينده‌ي جهان دارد و بر اين گمان است كه با چنين نگرشي مي‌توان به آينده‌ي بهتري دست يافت. افزون بر آثاري كه با رويكرد پژوهشي در حوزه‌ي آينده به نگارش درآمده‌اند، اين نگرش در آثار فكري و ادبي آينده‌گرا نيز قابل مشاهده است.

در پاسخ به پرسش دوم نيز بايد گفت، هنگامي كه آينده‌پژوهي در ابعاد سازماني و مديريتي مطرح مي‌شود، ارايه‌ي راه‌حل‌هاي مناسب جهت اداره‌ي سازمان‌هاي آينده‌گرا محوري‌ترين بحث رايج در اين زمينه مي‌شود. اما واقعيت اين است كه آينده‌پژوهي و آينده‌انديشي قلمرويي گسترده‌تر از ابعاد يك سازمان دارند. گستره‌ي آينده‌انديشي سراسر جهان را در بر مي‌گيرد و مباحث سازماني و مديريتي تنها يكي از زيرشاخه‌هاي كوچك آن است. آينده‌انديشي به مثابه پلي به جهان آينده تنها به ترسيم تصاويري تخيلي از آينده محدود نمي‌‌شود، بلكه بنيان‌هاي فكري آينده را نيز در بر مي‌گيرد و نقش چشمگيري در تكامل انديشه‌ي انسان معاصر و نزديك ساختن آن به انديشه‌ي انسان آينده دارد. مي‌توان گفت مقصد آينده‌پژوهي گسترش و تكامل چگونگي تفكر انسان معاصر و نزديك ساختن آن به شيوه‌هاي انديشه‌ورزي انسان آينده است. اگر تنها اين احتمال را در نظر بگيريم كه انديشه‌ي انسان معاصر تا چه اندازه مي‌تواند براي انسان آينده مضحك و خنده‌دار باشد، قدري در ارزش و اعتبار انديشه‌هاي امروز و معاصر خود تامل و ترديد خواهيم كرد. همان گونه كه امروز انديشه‌هاي برخي متفكران چندين سده‌ي پيش را ترديدپذير و حتا قابل رد مي‌يابيم.

از آن جا كه هميشه امكان تغيير آينده وجود ندارد، گاهي چاره‌اي جز پذيرش آن باقي نمي‌ماند. ما هميشه نمي‌توانيم عوامل آينده‌ساز را آن گونه كه مي‌خواهيم در اختيار و كنترل خود داشته باشيم. تلاش براي تغيير پيش‌شرط اجتناب‌ناپذير آينده‌آفريني است، اما گاهي ايجاد اين تغيير آن هم به شيوه‌اي مطلوب خارج از محدوده‌ي اختيارات يا توانمندي‌هاي ماست. اينجاست كه "تفسير جهان موجود با نگرش بر آينده" بر "تلاش براي تغيير آن" غلبه مي‌يابد.

در چنين وضعيتي بعد نظري آينده‌پژوهي بر بعد عملي و كاربردي آن برتري مي‌يابد. به تعبيري از آينده‌پژوهي فعالانه به آينده‌انديشي منفعلانه روي مي‌آوريم. هنگامي كه به لحاظ شرايط فردي و اجتماعي سدي در برابر ايجاد آينده‌ي مرجح ساخته مي‌‌شود، ذهن فرد آينده‌پژوه در تكاپو براي تفسير وضعيت موجود و شكل احتمالي آينده به تكاپو وا داشته مي‌شود و به اين طريق با انجام تقلاهاي ذهني تلاش مي‌كند راهي را براي برون‌رفت از شرايطي كه ساختن آينده را براي او دشوار ساخته، بيابد.

چاره‌انديشي براي حل مسايل موجود و آينده نيز در همين مقطع زماني بروز پيدا مي‌كند و انسان آينده‌انديش تمامي توان و انرژي خود را براي ترسيم آينده‌هاي بديل به كار مي‌گيرد تا شايد در قالب تحقق يكي از اين آينده‌ها برون رفت واقعي از بن‌بست پديد آمده حاصل شود.

ارتباط ذهني با شكل نهايي جهان آينده به نوبه‌ي خود بستگي به عوامل متعددي دارد و شايد عوامل شناختي يعني آن دسته از مولفه‌ها و شاخص‌هايي كه درك بهتري را از آينده در ذهن فرد آينده‌انديش رقم مي‌زنند، بيشترين نقش را در شكل‌گيري اين ادراك دارند. تا پيش از دهه‌ي اخير تنها مباني فلسفي بودند كه معيار و تعيين‌كننده‌ي ارزش مباني تفكر افراد بودند، اما از هنگامي كه دانش‌هاي تركيبي و نوپديدي مانند "نوروتئولوژي" يا "عصب-دين‌شناسي" و يا "نوروفيلاسفي" يا "عصب – فلسفه" پديد آمدند، دريافتيم كه حتا با كاركردهاي سامانه‌ي عصبي – شيميايي و هورموني بدن فرد آينده‌انديش رو به رو هستيم. ميزان تكامل‌يافتگي اين سامانه‌هاي طبيعي در پيشرفت عقلاني و ذهني فردآينده‌انديش نقش به سزايي دارد.

از سوي ديگر با عواملي ذهني نيز رو به رو مي‌شويم كه نقشي مزاحمت‌آميز و ممانعت‌كننده براي تكاپوي ذهني آينده‌انديشان دارند. من اين عوامل را "پسماندهاي ذهني" مي‌نامم و منظور من از چنين پسماندهايي همان پيش‌فرض‌هايي است كه به علت‌هاي گوناگون در خصوص آينده در ذهن آينده‌انديشان رسوب كرده‌اند. كمتر آينده‌انديشي را مي‌توان يافت كه در آغاز تفكر پيرامون آينده حركتي ساده و بسيط و پيراسته از هر گونه پيش‌فرض يا پيش‌داوري داشته باشد. حتا برخي از آينده‌انديشان وجود چنين پيش‌فرض‌هايي را ضروري دانسته و استفاده از آن‌ها را جهت جريان فكري و ذهني خود لازم مي‌دانند. حال آن كه اين دقيقاً همان چاله و دامي است كه اغلب از آن غافل مي‌شويم و ناخواسته در آن مي‌افتيم.

آينده‌انديشي فارغ از هرگونه پيش‌فرض يا پيش‌داوري ممانعت كننده از آزادي ذهن و انديشه بزرگترين چالشي است كه فرا روي آينده‌انديشان معاصر قرار دارد. اگر روزي به درجه‌اي از آزادي ذهني دست يابيم كه ديگر براي تفكر پيرامون آينده نيازمند بازگشت به گذشته‌هاي ذهني خود نباشيم، مي‌توانيم بگوييم كه تازه آينده‌انديشي را آغاز كرده‌ايم. به اميد آن روز!


مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع:


بنیاد آینده‌نگری ایران



پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۸ مارس ۲۰۲۴

سید علیرضا حجازی

+ فهم انسان معاصر از آينده - ۳بخش  سید علیرضا حجازی

+ فهم انسان معاصر از آينده  سید علیرضا حجازی

+ آينده را با چه ابزارهايي مي‌توان ساخت  سید علیرضا حجازی

+ چگونه يك آينده‌پژوه راهبردي باشيم؟  سید علیرضا حجازی

+ پروتكل بين‌المللي آينده پژوهي  سید علیرضا حجازی

+ آينده پژوهان كي مي‌خواهند آينده را بپژوهند؟  سید علیرضا حجازی

+ آينده‌پژوهي فرهنگي در 11 گام  سید علیرضا حجازی

+ افول ستاره‌ي ديترمينيسم در كهكشان آينده‌انديشي  سید علیرضا حجازی

+ آگاهی‌پژوهی: پیش‌نیاز آینده‌پژوهی   سید علیرضا حجازی

+ استعدادهاي كشف نشده در قلمروي آينده‌انديشي  سید علیرضا حجازی

+ جوليان جينز: پيام‌آور عصر آگاهي  سید علیرضا حجازی

+ آگاهي‌پژوهي: پيش‌نياز آينده‌پژوهي - گفتار چهارم – آگاهي چه چيزي نيست؟  سید علیرضا حجازی

+ گريز جوليان جينز از خطاي ديرينه در فهم آگاهي – گفتار سوم   سید علیرضا حجازی

+ آگاهي‌پژوهي: پيش‌نياز آينده‌پژوهي - گفتار دوم  سید علیرضا حجازی

+ آیا اندیشه‌های ما به موزه سپرده خواهند شد؟  سید علیرضا حجازی

+ بیداری جمعی: دغدغه‌ی مشترك جهان آینده  سید علیرضا حجازی

+ فهم انسان معاصر از آينده (بخش سوم و پاياني)  سید علیرضا حجازی

+ آينده بي‌نهايت: كلان روندهايي كه جهان را در 5، 10 و 20 سال آينده بازآفريني مي‌كنند  سید علیرضا حجازی

+ چگونه براي آينده‌ي خود برنامه‌ريزي كنيم؟  سید علیرضا حجازی

+ فهم انسان معاصر از آينده (بخش نخست)  سید علیرضا حجازی

+ فهم انسان معاصر از آينده (بخش دوم)  سید علیرضا حجازی

+ گفت و گوي دروني آينده‌انديشان   سید علیرضا حجازی

+ چه ويژگي‌هايي يك آينده‌پژوه را ممتاز مي‌سازد؟  سید علیرضا حجازی

+ پيروزي مثبت انديشي بر تجربه گذشته‌نگر  سید علیرضا حجازی

+ آيا براي   سید علیرضا حجازی

+ بزرگترين چالش آينده‌انديشي  سید علیرضا حجازی

+ افق 1404: عصر رويارويي قدرت‌هاي جهاني  سید علیرضا حجازی

+ چگونه يك آينده‌پژوه راهبردي باشيم؟  سید علیرضا حجازی

+ همگرايي نيروهاي جهاني آينده‌ساز  سید علیرضا حجازی

+ آينده اينترنت  سید علیرضا حجازی

+ بومي‌سازي آينده‌پژوهي  سید علیرضا حجازی

+ آينده‌پژوهي و نسل‌هاي آينده  سید علیرضا حجازی

+ گام‌هاي هفت‌گانه در پياده‌سازي روش سناريو   سید علیرضا حجازی

+ رسد خانه "آينده": تدبيري براي سونامي‌ تغيير  سید علیرضا حجازی

+ تخيل علمي در مقام اسطوره شناسي آينده  سید علیرضا حجازی

+ جهان آينده از روزمرگي رنج نخواهد برد  سید علیرضا حجازی

+ آناتومي ذهن آينده‌انديش  سید علیرضا حجازی

+ آینده ایده پردازی  سید علیرضا حجازی

+ نگاهي به آينده‌پژوهي دانشگاهي  سید علیرضا حجازی

+ گيل گمش: اسطوره اي كه الهام بخش آینده شد  سید علیرضا حجازی

+ رویداد بزرگ آینده  سید علیرضا حجازی

+ آینده شگفت انگیز فناوری های ترکیبی  سید علیرضا حجازی

+ ثبت هویت دیجیتال بر دیوارهای تمدن سایبر  سید علیرضا حجازی

+ انسان و مشکل ورود به آینده  سید علیرضا حجازی

+ بهار و نوزایی فکری علاقمندان دانش و فناوری  سید علیرضا حجازی

+ سیسیفوس های دنیای مدرن  سید علیرضا حجازی

+ ایتوپیا: آرمان شهر الکترونیکی  سید علیرضا حجازی

+ آيا "آینده" می تواند "مطمئن" باشد؟!  سید علیرضا حجازی

+ 10 فناوري شگفت‏انگيز در آستانه‏ پيدايش  سید علیرضا حجازی

+ 10 پيش‏بيني مهم براي سال 2008 ميلادي و فراتر از آن  سید علیرضا حجازی

+ هشت سوخت اصلی جهان آينده  سید علیرضا حجازی

+ آینده آموزش عالی  سید علیرضا حجازی

+ ویژگی های هفتگانه پیشگامان آینده  سید علیرضا حجازی

+ آناتومي ذهن آینده انديش  سید علیرضا حجازی

+ رادارهاي آينده ياب  سید علیرضا حجازی

+ استخوان‏هاي دست و تبادل داده‏ها به هنگام دست دادن  سید علیرضا حجازی

+ آينده‎پذيري: چالش اساسي آينده‎پژوهي در جهان در حال توسعه  سید علیرضا حجازی

+ آينده‎انديشي: توصيه‎اي دوستانه يا ضرورتي انكار ناپذير؟  سید علیرضا حجازی

+ دانشمندان در يك قدمي فناوري نامريي‏سازي   سید علیرضا حجازی

+ مردان آينده به چه مي انديشند؟  سید علیرضا حجازی

+ ما سناريوها را مي‌سازيم، سناريوها ما را باز مي‌سازند  سید علیرضا حجازی

+ مديريت آينده نگر در ICT  سید علیرضا حجازی



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995