هنگامی که بحث امیدواری به بهبود شرایط زیست و بنابراین افزایش کیفیت زندگی مطرح می شود اکثر افراد تمرکزشان بر زندگی شخصی و خانوادگی است و همانطور که قبلا اشاره کردم این اصلا چیز بدی نیست. آنها در واقع در ذهن خود مقایسه می کنند که پدر بزرگان و مادربزرگان آنها چطور زندگی می کرده اند و آنها الان چطور زندگی می کنند. بدین ترتیب از لحاظ آسایش و راحتی و نیز سختی و دشواری زندگی که البته بیشتر در مادیات خلاصه می شود به یک حس ملموس می رسند.
اما صرف نظر از دیدگاه شخصی و خانواده محور گاهی اوقات می توان به این پرسش هم کمی فکر کرد که آیا وضع زندگی انسان به طور کلی نسبت به دوران های باستانی یا حتی دوران های اخیر بهتر شده است یا بدتر. به نظرم بعضی از افراد چه آنها که عوام هستند و چه آنها که جزو قشر تحصیل کرده به شمار می روند در پاسخ به این سوال کلیدی جواب های نسبتا بی اساس و نامعقولی می دهند. در واقع تعداد قابل توجهی هستند که به اشتباه تصور می کنند که وضع زندگی در دوران های تاریخی به طور کلی بهتر از الان یا سال های آینده بوده است.
بی تردید وقتی صحبت از وضع زندگی انسانی می شود نمی توان بدون شاخص های مورد توافق و حتی الامکان عینی به ادامه بحث پرداخت. آسیب رسانی به محیط زیست و امید به زندگی از جمله این شاخص ها هستند که بخش هایی از کیفیت زندگی انسانی را منعکس می کنند. بویژه اینکه امید به زندگی در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل متحد پارامتر مهمی برای طبقه بندی کشورها به توسعه یافته، رو به توسعه، و توسعه نیافته به شمار می رود.
در مورد آسیب رسانی به محیط زیست یکی از جواب های بی پایه و اساسی که گاهی اوقات مطرح می شود این است که در دوران های تاریخی به خاطر عدم صنعتی شدن و شهر نشینی چنین مشکلی اصلا وجود نداشته است و بر این اساس به غلط نتیجه گرفته می شود که انسان های معاصر در مقایسه با انسان های متعلق به تمدن های کهن بیشتر به محیط زیست خود ضربه می زنند. به نظرم یکی از شاهکارهای اخیر در زمینه مطالعات تمدنی - تاریخی، که به قلم جرد دایموند و تحت عنوان "فروپاشی: چگونه جوامع انسانی شکست یا موفقیت را انتخاب می کنند" منتشر شده است، پاسخی قانع کننده به این سوال می دهد. جرد دایموند بر اساس دانش عمیق و گسترده خود به خوبی نشان می دهد که بر خلاف باور رایج امروزی تعداد قابل توجهی از تمدن های کهن و باستانی به خاطر آسیب رسانی به محیط زیست خود مضمحل و نابوده شده اند. در نتیجه اگر فقط وضعیت محیط زیست و آسیب رسانی به آن ملاک قرار بگیرد انسان های متعلق به دوران قدیم اگر نخواهیم بگوییم بدتر از ما بوده اند حداقل بهتر از ما نیز نبوده اند. بویژه اینکه از بین تمدن های معاصر متعلق به عصر صنعتی و فراصنعتی خوشبختانه هنوز هیچ تمدنی به معنی واقعی کلمه مضمحل و نابود نشده است.
در مورد امید به زندگی نیز یک باور غلط عمومی وجود دارد مبنی بر اینکه انسان ها در دوران های گذشته به طور متوسط بیشتر عمر می کرده اند. گاهی اوقات نیز برای اثبات چنین ادعایی به طول عمر بعضی شخصیت های تاریخی اشاره می شود. این در حالی است که شواهد علمی - تجربی به شکلی انکار ناپذیر نشانگر آن است که شاخص امید به زندگی انسان یک روند چشمگیر افزایشی را طی کرده است و نه کاهشی. در واقع اگر بخواهیم دوران عصر حجر و باستانی را ملاک بگیریم کهتقریبا به ۲۰۰ هزار سال پیش بر می گردد و همزمان با زمان ظهور انسان اندیشه ورز کنونی در دشت های آفریقاست، مطابق با شواهد به دست آمده حداکثر طول عمر انسان ها تقریبا ۱۸ سال بوده است و زمانی که به تمدن های باستانی مانند مصر می رسیم امید به زندگی انسان ها تقریبا ۲۵ سال می شود. در دوران های نزدیک تر مثلا قرون وسطی و همچنین قرن های هفدهم و هیجدهم و نوزدهم میلادی شاخص امید به زندگی رقمی بین ۳۰ الی ۴۰ سال بوده است. به بیان دیگر تا همین چند صد سال پیش اگر کسی بیش از ۳۰ الی ۴۰ عمر می کرد خیلی عمر کرده بود! بعد از آن در طی قرن بیستم و دوران معاصر به دلیل بهبود شرایط زیست و نیز پیشرفت دانش و فنآوری های مرتبط با حفظ سلامت انسان امید به زندگی به رقم ۵۰ سال نزدیک شد. امروزه بر طبق آخرین اطلاعات مرکز ملی آمار سلامت آمریکا امید به زندگی در این کشور تقریبا ۷۸ سال است.
امروزه در اکثر مطالعات و تحقیقات مرتبط با آینده اشاره به روند افزایشی طول عمر انسان به خاطر پیشرفت فنآوری کاملا مشهود است. مثلا به اعتقاد مؤلفين كتاب انقلاب جهانی تکنولوژی، زندگي در سال ۲۰۱۵ از هر منظري كه به آن نگاه كنيم با امروز تفاوت اساسي دارد و اين تفاوت از تأثير فزاينده "تكنولوژي چندرشته‌اي" بر شؤون گوناگون زندگي از جمله طول عمر انسان ناشي مي‌شود. علاوه براین آینده پژوه برجسته معاصر، پیتر شوارتز، در سخنرانی خود تحت عنوان "رویدادهای شگفت انگیز آینده" صراحتا از به تعویق انداختن سن پیری و مرگ به عنوان یکی از بزرگ ترین تحولات زندگی این قرن اشاره می کند. همچنین دانشمندان و اندیشمندان آینده نگر در کنفرانسی تحت عنوان "آینده طبیعت انسان" که در روز های ۲۱، ۲۲، و ۲۳ فروردین سال ۱۳۸۲ در مرکز آینده پژوهی دانشگاه بوستون برگزار شد، تاکید ویژه ای بر ادامه روند افزایشی امید به زندگی دارند.
در نتیجه اگر تصورات غلط، بی اساس و نامعقول درباره امید به زندگی های بیش از ۳۰ سال، چه در جهان باستان و چه در جهان پیشاصنعتی، را کاملا کنار بگذاریم و از سوی دیگر به پیشرفت های حیرت انگیز در حوزه هایی مانند ژنوميك، روش‌هاي درماني و دارويي، زيست‌پزشكي، فنآوری زیستی و فنآوری نانو توجه کنیم آنگاه می توان گفت که حداقل بر حسب پارامتر امید به زندگی، که نقش آن در شاخص توسعه انسانی کاملا پر رنگ است، وضع زندگی انسان به طور کلی نسبت به دوران های باستانی یا حتی قرن های اخیر به مراتب بهتر شده و بهتر از این هم خواهد شد.
Facebook
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان