Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


بنیان‌های معرفتی آینده‌پژوهی

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[31 Jan 2013]   [ ]


نویسنده : بابک نعمتی

معرفت شناسی، آینده پژوهی، وندل بل، بنیان‌های معرفتی آینده‌پژوهی

مطالعة بنیان‌های معرفتی[1] آینده‌پژوهی

گزیده ای از کتاب آقای وندل بل

تمامی حوزه­های معرفتی با این پرسش روبرو هستند که دانش مورد ادعای خود را چگونه به دست آورده­اند. در حقیقت، آن­ها باید بنیان‌های معرفت­شناختی خود را تبیین و توجیه کنند. بنابراین یکی دیگر از اهداف آینده‌پژوهی این است که برای دانش تولیدی خود و نیز برای پژوهش­ها و دیگر فرایندهای فکری منجر به پیدایش آن، بنیان­هایی فلسفی فراهم آورد.

گرچه مبانی معرفتی آینده‌پژوهی، برخی از توسعه‌یافته‌ترین ابعاد این حوزه را در بر می­گیرند اما جای بسی شگفتی است که برخی از رشد نیافته‌ترین ابعاد آن را نیز شامل می‌شوند. آینده‌پژوهان از یک سو برای بررسی نظام‌یافتة آینده‌های بدیل، بخش زیادی از زمان و تلاش خود را به اقتباس یا ابداع ابزارهای روش‌شناختی اختصاص داده‌اند. آن­ها در مطالعات تجربی متعددی از این ابزارها، استفاده نیز کرده‌اند. به همین دلیل، در این زمینه، نمونه‌ها و روش­های پژوهشی فراوانی دیده می­شود که برخی از آن­ها را در فصل ششم تبیین خواهم کرد. این سخن به معنای آن نیست که امکان بهبود روش­ها وجود ندارد یا نیازی به پژوهش بیشتر در این زمینه احساس نمی­شود؛ البته که این نیاز احساس می­شود! هدف، یادآوری این نکته است که آینده‌پژوهان در ابداع، کاربرد و نقد روش­های آینده‌پژوهی ـ از دلفی تا آینده‌پژوهی قوم نگاشتی[2]و از شبیه‌سازی رایانه‌ای تا رویة آینده‌پژوهی مشارکتی ـ پرکار بوده‌اند‌ و آثار فراوانی را از خود بر جای گذاشته­اند.

----------------
[1]. Knowledge Foundations

[2]. Ethnographic


اما از سوی دیگر، آینده‌پژوهان در تشریح مبانی فلسفی گفته‌های خود دربارة آینده‌های ممکن، محتمل و مطلوب، تلاش چندانی انجام نداده­اند. در میان آن­ها، به استثنای برخی موارد انگشت‌شمار، (هلمر 1983؛ اسلاوتر a1993) توجه و تفکر نقادانة پیوسته به مسایل اصلی مرتبط با ماهیت معرفتی آینده‌پژوهی ـ مستقل از شیوة اجرای برخی روش‌های خاص ـ رواج ندارد.

یکی از اهداف اصلی این کتاب ارایة نوعی معرفت­شناسی برای آینده­پژوهی است که در تلاش­های جاری آینده‌پژوهان به طور ضمنی دیده می­شود. به همین دلیل، فصل­های چهارم و پنجم کتاب را به بحث دربارة بنیان‌های معرفتی آینده‌پژوهی اختصاص داده­ام. در فصل ششم نیز با تشریح گستره­ای از روش­های ویژة آینده­پژوهی، به اختصار، به برخی از این تلاش­ها، اشاره خواهم داشت.

بررسی بنیان‌های اخلاقی[1] آینده­پژوهی

بررسی بنیان‌های اخلاقی آینده­پژوهی به شکل مستقیم از جست­وجوی آینده‌های مطلوب به عنوان یکی از اهداف آینده‌پژوهان سرچشمه می‌گیرد. آینده‌پژوهان برای سنجش میزان مطلوبیت آینده‌های بدیل، باید اهداف و ارزش­های بشری را مطالعه و ارزیابی، و از آن­ها استفاده کنند. آینده‌پژوهان باید به درک ماهیت جامعة مطلوب و نیز به معیارهای قضاوت و ارزیابی خود، توجه ویژه­ای داشته باشند. حتی فراتر از این، چه‌بسا تصدیق معیارهای ارزشی، آینده­پژوهان را وادار سازد که در جست­وجوی مفاهیم و اهداف زندگی، دربارة طبیعت بشر، جهان طبیعی پیرامون او و حتی کل عالم، تحقیق و پژوهش کنند.

برای مثال، آینده‌پژوهان باید در جست‌وجوی پاسخ برای پرسش‌هایی از این دست باشند: چرا جامعة پایدار بهتر از جامعة کم­دوام است؟ چرا نسل­های امروز باید نگران رفاه نسل­های فردا باشند؟ چرا مردم باید خواهان همکاری با یکدیگر باشند؟ چرا مردم باید برای تحقق جامعه­ای عدالت‌محور تلاش کنند؟ چرا باید خواستار صلح و سازگاری باشند؟، چرا باید راست­گویی و سخت‌کوشی پیشه کنند؟ چرا باید نسبت به دیگران وفادار باشند؟ چرا باید به آزادی و اختیار احترام بگذارند؟ و چرا باید سخاوتمند باشند؟


بررسی بنیان‌های اخلاقی آینده­پژوهی، نخستین بخش از کارکردهای پنج­گانة لاس­ول یعنی تشریح اهداف و ارزش­ها را پوشش می­دهد و البته از قلمروی آن فراتر نیز می­رود. آینده‌پژوهان مطالعات تجربی بسیاری را در باب اهداف و ارزش­های مردم به انجام رسانده­اند. این مطالعات که در چارچوب آن­ها، قشرهای مختلف جامعه از رهبران و کارشناسان تا شهروندان عادی، مورد توجه بوده­اند، جملگی در حوزة بررسی بنیان‌های اخلاقی آینده­پژوهی قرار دارند. در این بررسی، قضاوت‌های ارزشی افراد نیز کنکاش می‌شوند؛ قضاوت­هایی که در حقیقت، زیربنای تصور آن­ها را از جامعة خوب تشکیل می‌دهند. به علاوه این بررسی، تولید و توجیه برخی معیارهای عینی برای به انجام رساندن قضاوت­های ارزشی را نیز در بر می­گیرد. از این معیارها می‌توان برای ارزیابی خود اهداف و ارزش­ها استفاده کرد. افزون بر این، در بررسی بنیان‌های اخلاقی، اخلاق حرفه‌ای آینده‌پژوهان تنظیم و تدوین ­می‌شود و مشروعیت نیز می‌یابد؛ اخلاقی که تا امروز بیشتر تنها در حد مجموعه­ای غیررسمی و نه چندان روشن از رهنمودها باقی مانده است.

پیش­ از این اشاره شد که مطالعه و بررسی بنیان‌های معرفتی آینده­پژوهی، از اهداف اصلی این کتاب به شمار می­رود، همین گفته در خصوص بنیان‌های اخلاقی آینده­پژوهی نیز صادق است. در این بررسی، فراتر از دسته­بندی­­های موجود و کامل­تر از تلاش­های پیشین، به کنکاش دربارة بنیان‌های اخلاقی آینده­پژوهی می‌پردازم؛ جلد دوم کتاب به همین موضوع اختصاص یافته است. خوش­بختانه در تاریخچة مکتوباتی که به آرمان‌شهر و سرشت جامعة خوب می‌پردازند، آثار با ارزش فراوانی وجود دارد. من نیز در نخستین فصل از جلد دوم کتاب، بحث خود را درست با پرداختن به همین نکته آغاز خواهم کرد.

در این‌جا تنها می­خواهم با صدایی بلند و رسا فریاد بزنم که مطالعه و ترویجِ توجه عمیق به آزادی و رفاه نسل­های بعد از مهم‌ترین اهداف آینده­پژوهی است.



--------------


[1]. Ethical Foundations



مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع:


بنیاد آینده‌نگری ایران



جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۹ مارس ۲۰۲۴

اندیشمندان آینده‌نگر

+ جعبه ابزاری برای پیشبینی تام استندیج

+ ملافات با اَبر فن آوری  دانیل فراکلین

+ مشاغل آینده تا افق ۲۰۳۰ --

+ دغدغه زندگي خوب دکتر شهیندخت خوارزمی

+ نگاهی به جنبش روسری­ سوزان یکی از همکارن سایت آینده نگر از ایران

+ فکر کردن به آینده، آینده نگری نیست! رضاش

+ آن سوی سرمایه‌داری و سوسیالیسم الوین تافلر

+ هندبوک آینده پژوهی و جمع آوری کمک مالی برای موسسه آینده پژوهی در واشنگتن دی سی وحید وحیدی مطلق

+ آیا دموکراسی آینده ای دارد؟ ترجمه ویکتور وحیدی

+ بیانیه ماموریت و هواداری اندیشکده آینده های سیاره ای https://www.apfi.us

+ نقد کتاب فراسوی دانش: چگونه فنآوری، عصر آگاهی را به پیش می برد  وحید وحیدی مطلق

+ آینده ممکن و مطلوب سال 2050 وحید وحیدی مطلق

+ عقب ماندگی اجتماعی ایرانیان، دلایل و مسائل فرنود حسنی

+ جنگ اوکراین و آینده مشترک ما وحید وحیدی مطلق

+ مدل سازی ریاضی آینده تمدنی به طور کلی و بویژه انسان شناسی پیش نگر‎‎ وحید وحیدی مطلق

+ مهارت‎ های آینده و ضروری که باید داشته باشیم 

+ مقدمه ای بر آینده نگری مهندسین مشاور

+ شناسایی و درک نیروهای کلیدی تعیین کننده در مسیر رویدادهای آینده وحید وحیدی مطلق

+ نقد کتاب هلال، ویلیام،2021 ، فراسوی دانش چگونه فنآوری، عصر آگاهی را پیش می برد. وحید وحیدی مطلق

+ حکایت گربه‌ و سوسیس و سازمان‌های نوآور فرنود حسنی

+ برای مراسم روز جهانی آینده رضا داوری اردکانی؛

+ انسان خردمندتر می‌شود، پوپولیست‌ها بازندۀ اصلی بحران کرونا خواهند بود ماتیاس هورکس

+ سیاست در هیچ جای جهان مبتنی بر علم نیست  رضا داوری اردکانی

+ جامعه شناس دنیای جدید 

+ تکنولوژی‌های نوین و سرنوشت بشر دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آینده پژوهی چیست و آینده های متفاوت کدام اند؟ وحید وحیدی مطلق

+ تحلیل محتوا و آینده نگری 

+ نگاهی به سوداگری با تاریخ محمد امینی دکتر شیرزاد کلهری

+ غربت علوم انسانی شاه کلید توسعه نیافتگی. دکتر شهیندخت خوارزمی

+ ماهیت و میراث فکری «آلوین تافلر» در گفت‌وگو با دکتر شهیندخت خوارزمی دکتر شهیندخت خوارزمی

+ دانایی به مثابه قدرت .خرد آینده‌نگری 

+ زیرفشارهای تمدن جدید له نمی‌شویم: گفتگو با شهیندخت خوارزمی  شهیندخت خوارزمی

+ انقلاب چهارم و کار ما هرمز پوررستمی

+ خوارزمی: تافلر کمک می‌کند در دنیای پرخشونت مأیوس نشویم دکتر شهیندخت خوارزمی

+ فناوری راهی برای رهایی از جنسیت؟ مریم یوسفیان

+ آشتی دادن جامعه با آینده، رسالت اصلی آینده پژوهی دکتر محسن طاهري

+ چهارمین موج تغییر  علی اکبر جلالی

+ در جست‌وجوی یحیی-- پیشگفتاری از دکتر شهیندخت خوارزمی 

+ برنامه حزب مدرن و آینده نگر – بخش دوم احمد تقوائی

+ ⁠⁠⁠به بهانه ی قاعدگی دکتر محسن طاهری

+ مهم ترین مولفه های برنامه یک حزب سیاسی مدرن کدامند ؟  احمد تقوائی

+ علت‌های اجتماعیِ استبداد و فساد نازنین صالحی

+ سخنراني پروفسور شهرياري و دكتر شهين دخت خوارزمي 

+ ظهور جامعه پساصنعتی دانیل بل

+ زیرفشارهای تمدن جدید له نمی‌شویم 

+ خردِ پیشرفت و توسعه رضا داوری اردکانی

+ آینده پژوهی و دغدغه هایش دکتر طاهری دمنه

+ تافلر:نگاه تازه به آينده 

+ سرمایه‌گذاری 80 میلیون دلاری بیل گیتس برای ساخت شهر هوشمند حمید نیک‌روش

+ آینده پژوهی و انواع آینده محسن گرامی طیبی

+ کتاب آینده پژوهی، پارادایمی نوین در برنامه ریزی، با تاکید بر برنامه ریزی شهری و منطقه ای علی زارع میرک آباد

+ اجتماع علمی قدرتمند مهمترین نیاز آینده پزوهی در ایران است احد رضایان قیه باشی

+ ایرانی‌ها و فقدان وجدان آینده‌نگر اجتماعی احد رضایان قیه‌باشی

+ ديدگاه‌های سه گانه درباره محركهای آينده نگاری. حسن کریمی فرد

+ استانداردهاي سواد اطلاعاتي. دكتر عشرت زماني

+ آینده نگری استر اتژی فناوری اطلاعات. دکتر امین گلستانی

+ خرد آینده نگری 

+ آینده نگری, برترین مزیت انسانی عباس سید کریمی

+ روش پس نگری در آینده پژوهی دکتر محسن طاهری دمنه

+ جان نقّاد و چشم باز مردم رضا داوری اردکانی

+ واقعیت مجازی و آینده آموزش دکتر محسن طاهری دمنه

+ اقتصاد به مثابه قلب تپنده مریم یوسفیان

+ قدرت تکنیک؛ آینده هم منم رضا داوری اردکانی

+ میل ذاتی تجدد به زمان آینده رضا داوری اردکانی

+ درگاه تخصصی آینده 

+ نسل جدید با بی وزنی مواجه است/ پیاده راه شهر رشت با نگاه آینده پژوهی ساخته شده است 

+ اساتيد ارتباطات:دكتر علي اسدي /بنيادگذاري سنجش افكار در رسانه ملي  

+ در عید نوروز، آینده را هدیه دهید  Vahid Think Tank

+ بسترهای فراگیر شدن طراحی صنعتی در ایران بر پایه الگوهای الوین تافلر 

+ روش‌های پیش‌بینی فناوری.  اندیشکده وحید

+ تاریخ تکرار نمی شود. الوین تافلر

+ آینده کسب و کار در سال 2030 - کتاب صوتی فارسی وحید وحیدی مطلق

+ سندروم یخچال فرنود حسني

+ هفت سازمان آینده پژوه ایرانی در سال 2016 

+ آينده‌پژوهي برآيند پيش‌بيني‌ناپذيري محيط است گفت‌وگو با دکتر سعید خزایی آینده‌پژوه و مدرس دانشگاه

+ آينده پژوهي: از قابليت فردي تا اجتماعي ياورزاده محمدرضا,رضايي كلج فاطمه

+ مبانی نظری و مورد کاوی های مختلف و متنوع  

+ اخذ مدرک حرفه ای آینده پژوهی به صورت حضوری و غیر حضوری از معتبرترین سازمان بین المللی  

+ آزمون های اندیشه ورزی در جهان حسین کاشفی امیری

+ دمینگ و ما صلاح الدین همایون

+ روش آﯾﻨﺪه ﭘﮋوه ﺷﺪن  ﺳﻌﯿﺪ رﻫﻨﻤﺎ

+ نقش هنر در آینده پژوهی الهام سهامی

+ الوین تافلر را بهتر بشناسیم دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آیند هنگاری ملی جانشین برنامه های توسعه پنج ساله در علم، فناوری و نوآوری امیر ناظمی

+ پیشگفتار شوک آینده دکتر شهیندخت خوارزمی

+ آینده پژوهی کلید تحول درنقش های توسعه محور و راهبردی مدیریت منابع انسانی دکتر سید اکبر نیلی پور

+ نشست اندیشه 

+ آیا فناوری‌های همگرا آینده را تضمین می‌کنند؟ دکترمحسن رنانی

+ جامعه ای می‌تواند بحران‌هارا پشت سر بگذارد که دو وزیر آینده نگر «آموزش و پرورش» و «ارتباطات» آنرا اداره می‌کنند/ امروز «دانایی» است که قدرت می‌آفریند. جامعه شناسی هنر

+ گزارش برگزاری نشست «تاملی در ایده‌های آینده‌نگرانه تافلر» در گروه افواج 

+ دانایی به مثابه قدرت عاطفه شمس

+ فهم جامعه به کمک ژورنالیسم/ آثار تافلر نوعی جامعه‌شناسی مترویی‌ست 

+ خانیکی: نگاه تافلر نگرانی از آینده را کم کرد 

+ ‍ خلاصه سخنرانی جدید وحیدی مطلق درباره آینده قدرت ایران مدرس بین المللی فدراسیون جهانی آینده‌پژوهی  وحیدی مطلق

+ «آینده نگری» مهارتی سودمند برای مدیران 

+ پیش‌بینی‌های درست و نادرست آلوین تافلر کدام‌ بودند؟ BBC

+ الوین تافلر،آینده‌پژوه و نویسنده سرشناس آمریکایی در سن ۸۸ «‌۸۷»سالگی در گذشت. BBC

+ آینده جهان ، آینده زنان « مجله زنان امروز » مریم یوسفیان

+ آن سوی سرمایه داری و سوسیالیسم الوین تاقلر

+ سیر تحول مطالعات و تحقیقات ارتباطات و توسعه درایران دکتر کاظم معتمد نژاد



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995