Iranian Futurist 
Iranian Futurist
Ayandeh-Negar
Welcome To Future

Tomorow is built today
در باره ما
تماس با ما
خبرهای علمی
احزاب مدرن
هنر و ادبیات
ستون آزاد
محیط زیست
حقوق بشر
اخبار روز
صفحه‌ی نخست
آرشیو
اندیشمندان آینده‌نگر
تاریخ از دیدگاه نو
انسان گلوبال
دموکراسی دیجیتال
دانش نو
اقتصاد فراصنعتی
آینده‌نگری و سیاست
تکنولوژی
از سایت‌های دیگر


توسعة صنعتي مقهور تفكر سخت‌افزاري و جاذبة مستغلات

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
Twitter Google Yahoo Delicious بالاترین دنباله

[19 Jun 2016]   [ سيدغلامحسين حسن‌تاش]

 


* سید غلامحسین حسن‌تاش، عضو هیئت علمی مؤسسة مطالعات بین‌المللی انرژی، تهران.


 

جملة زير را ملاحظه كنيد. در روز چهارم خرداد 1395 عيناً از روي سايت شركت پتروشيمي جم كپي شده‌است:

«شرکت پتروشیمی جم، در زمینی به مساحت تقریبی 77 هکتار، که 41 هکتار آن از طریق خشک نمودن دریا استحصال شده‌است در منطقة ویژة اقتصادی انرژی پارس قرار دارد.»

اين روی‌داد محدود به پتروشيمي جم هم نيست. پتروشيمي آرياساسول و بسياري از مجتمع‌هاي ديگر واقع در منطقة پارس‌جنوبي نيز در زمين‌هایي قرار گرفته‌اند كه از طريق خشكاندن دريا ايجاد شده‌اند.

اين پديده از جهات متعددي قابل تامل است. ايجاد زمين از طريق خشك‌كردن دريا طبعاً بسيار پرهزينه و گران است و آثار زيست‌محيطي جبران‌ناپذیری هم دارد كه با يك جست‌وجوي اينترنتي مطالب زيادي در مورد آن مي‌توان يافت. خشك كردن دريا ممكن است در كشوري جزيره‌اي، مانند ژاپن، كه محدوديت زمين دارد و زمين در آن بسيار گران است، توجيه اقتصادي داشته باشد. كوه‌ها را مي‌تراشند و سنگ و خاك آن را به دريا مي‌ريزند و، با این کار، از سویي كوه و تپه را مسطح مي‌كنند و از سوی دیگر دريا را خشك مي‌كنند تا زمين استحصال كنند.

اما پرسش اين است آيا در كشوري مانند ايران با زمين‌هاي وسيعي كه دارد و با تراكم جمعيتي نسبتاً پایيني كه دارد و با وسعت سواحلي كه دارد، به دست آوردن زمين از طريق خشك كردن دريا توجيه اقتصادي و زیست محیطی دارد؟ اين كار از چه تفكري بر آمده است و مبتني بر كدام مطالعه و منطق است. قيمت تمام شدة اين زمين‌ها چند است؟ چه پيش‌زمينه‌هایي موجب شده است كه چنين كاري لازم شود. با وجود اين همه وسعتِ سواحل كشور چرا منطقة اولية پارس‌جنوبي براي توسعة فازهاي آن در جایي انتخاب شد كه كمترين فاصله میان كوه و ساحل وجود دارد و زمينش محدود است و بعداً مجبور شدید فازهاي بعدي را ده‌ها كيلومتر آن‌طرف‌تر به منطقة تنبك در نزديكي كنگان ببرید؟ سير تطور توسعة ميدان مشترك پارس‌جنوبي را بررسي كنيد، آيا از ابتدا بحث 28 فاز و 30 فاز مطرح بود يا قرار به 7-8 فاز بود و به تدريج و با آزمون و خطا به اين‌جا رسيديم؟ چرا چنين شده است؟ اگر از ابتدا مطالعات جامعي بر روي مخزن و ميدان و پتانسيل توسعة آن انجام مي‌شد و يك طرح جامع توسعة ميدان تهيه مي‌شد و بر مبناي آن حركت مي‌شد، آیا باز هم چيدمان تأسيسات همين‌گونه بود؟ ده‌ها سوال از اين قبيل قابل طرح است.

وقتي ‌كه در پارس‌جنوبي زمين كم آمد چرا از ابتدا به فكر رفتن به تنبك و سيراف نيفتادید؟ چرا دريا را خشك كردید؟ آيا مقايسة فني ـ اقتصادي شد كه خشك كردن دريا و استحصال زمين و ساختن پتروشيمي‌هاي جم و غيره در نزديكي محل تأمین خوراك آنها (يعني گاز و ميعانات فازهاي اولية واقع در منطقة عسلويه) به صرفه‌تر است يا كشيدن خط‌لوله و منتقل كردن خوراك (يعني گاز و ميعانات) به جاي ديگري كه زمين كافي وجود دارد؟ مگر اينك پالايشگاه‌هاي ميعانات پارس‌جنوبي را به منطقة سيراف نبرده‌اید، چرا پتروشيمي‌ها را به آن‌جا نبردید كه مجبور به خشك كردن دريا نشوید؟

 

تفکر سخت‌افزاری

اگر به خوبي به اين پرسش‌ها و پاسخ‌هاي آنها فكر كنيم به اين نتيجه خواهيم رسيد كه فقدان یا ضعف مطالعات و بررسي‌هاي جامع عامل اصلی تصمیم‌گیری‌های نادرست و وارد آمدن خسارات زياد به كشور است. با پديده‌اي روبه‌رو هستیم كه نگارنده در چند نوشته‌ از آن به عنوان تفكر سخت‌افزاري و مقدم داشتن سخت‌افزار بر نرم افزار ياد كرده است. تفكر نرم‌افزاري ابتدا همه‌چيز را به خوبي مطالعه و بررسي مي‌كند و كل مسير را مي‌بيند و پروژه را اندکی دير شروع مي‌كند، ولي به‌خاطر پيش‌بيني كردن همه‌ چيز، آن را به موقع و گاه زودتر از زمان تعیین‌شده تمام مي‌كند. در حالی که تفكر سخت‌افزاري، با كمترين مطالعه و اطلاع، كلنگ را بر مي‌دارد و کار را شروع مي‌كند و به تدريج و با آزمون و خطا با مشكلات پیش‌بینی‌نشده روبه‌رو مي‌شود و، به اجبار، باز هم تصميمات شتابزده مي‌گيرد و چندين برابر زماني را كه تصور مي‌كرد با تعجيل در آغاز كردن كار صرفه‌جویي كرده است، در مسير و در طول كار از دست مي‌دهد و تلف مي‌كند. به اضافة‌ اين‌كه هزينه‌ها چند برابر مي‌شود و، در واقع، از جيب ملت صرف تفكر سخـت‌افزاري می‌کنند كه مصداق بارز سوء مديريت است. و متأسفانه چنان به اين نظام مديريتي و روش‌هاي كاري نادرست عادت كرده‌ايم كه توجهي شايسته به اين خسارت‌ها و اتلاف منابع و هزينه‌هاي مضاعف ساخت و ساز و حمل و نقل و غيره، و عدم‌النفع‌هاي ناشي از تأخيرها نمی‌شود و تقريبا هيچ مقام ناظري هم وجود ندارد كه به اين وجوه كار بپردازد. یا اگر هم وجود دارد، که روی کاغذ و وفق قانون وجود دارد، آن‌قدر غرق در امور خرده‌ریز و دست‌وپاگیر تعدد ایرادها و اشکال‌های ناشی از سوء مدیریت‌هاست که، حتی اگر بخواهد وظیفة قانونی خود را انجام دهد، قادر به این کار نیست.

اما گذشته از اين وجه خسارت‌بار و ضدتوسعة تفكر سخت‌افزاري، علاقه‌مندم توجه خواننده را به وجه قابل تامل ديگري جلب کنم؛ به آن‌چه به‌ عنوان يكي از ديگر موانع توسعة ايران قابل بررسي جدي است.

 

جاذبة مستغلات

در ايران منابع كشور به گونة ويژه‌اي صرف املاك و مستغلات می‌شود و منابعي كه در اين بخش به چرخش در مي‌آيد به هيچ وجه با ديگر بخش‌ها و خصوصاً بخش صنعت قابل مقايسه نيست. پروژه‌هاي عمراني كه فرصت براي زمين‌بازي و گردش بيشتر پول در عرصة املاك و مستغلات به وجود مي‌آورند بسيار بهتر از پروژه‌هاي صنعتي يا ارتقای بهره‌وري يا پروژه‌هاي توليدي، پيش ‌مي‌رود. محمد حسين پاپلي يزدي در سميناري در دانشگاه فردوسي مشهد در دي‌ماه 94 تشريح مي‌كند كه 97 درصد منابع تخصيص‌داده‌شده به آب، صَرف آب‌هاي سطحي و پروژه‌هاي عظيم سدسازي شده است و در پیوند با این پدیده از مافياي پيچيدة شركت‌هاي ساختماني ياد مي‌كند. بنابراین، سهم ناچیزی، در حکم هیچ، از منابع مالی به مديريت آب‌هاي زيرزميني و مسئلة مهم و خطير ارتقای بهره‌وري آب تخصيص داده می‌شود. به روشنی می‌توان دید كوچك‌ترين تناسبي ميان سطح تكنولوژي سدسازي‌هاي ما وكارهاي ساختماني اطراف آنها با كشاورزي سنتي ما وجود ندارد. محمد درویش در نشستي گفته است:

انتقاد ما به آنهایی که موجب غلبة تفکر سخت‌افزاری و سازه‌ای بر نهادهای متولی مدیریت و مهندسی منابع آب شدند این است که چرا به بهانه تامین آب کشاورزی این همه سازه‌های غول‌پیکر ساختید واین درحالی بود که مشکل اصلی بخش کشاورزی ما آب نبود بلکه مشکل اصلی آن فقر نرم افزاری و بهره‌وری پایین بود...

 

همين روزها، در بدترين شرايط اقتصادي كشور، مي‌توانيم به پیرامون خود بنگریم و ببینیم كه چه حجم عظيمي از ساختمان‌ها و بناهاي غيرصنعتي در حال ساخت است، در صورتي‌كه پروژه‌هاي صنعتي همه دچار مشكل نبودِ منابع مالی‌اند. بازارهاي بزرگ و مراكز تجاري عظيمي را می‌بینیم كه رشد قارچ‌گونة آنها هيچ تناسبي با رشد توليد ملي ندارد و طبعاً آنها را بايد با كالاهاي خارجي وارداتی، و عمدتاً بنجل، با صرف درآمد حاصل از نفت پر کرد و به مشتریان عرضه داشت.

 حسين راغفر و احسان سلطاني در تحقيق اخير خود، به استناد داده­های مرکز آمار ایران، نشان داده‌اند كه در يك دورة بيست‌وپنج ساله (1369-1393)، در شرایطی که درآمد سرانة کل اقتصاد (بدون مستغلات)  فقط 59 درصد رشد کرده، درآمد سرانة بخش مستغلات 231 درصد افزایش یافته و سهم ساختمان و مستغلات از 18 درصد درآمد تولید ناخالص داخلی در سال 1379 به 24 درصد در سال 1392 رسيده است. همچنين با استناد به داده­های حساب­های ملی بانک مرکزی، نشان داده‌اند كه در شرایطی که در سال‌های 1376 تا 1384 سهم ماشین­آلات از تشکیل سرمایة ثابت ناخالص از ساختمان بیشتر بوده یا تقریباً یکسان بوده، از سال 1385 این روند به شدت واگرا شده است، به طوری که تا سال 1391، سهم ساختمان از تشکیل سرمایه به 72 درصد از کل تشکیل سرمایه در کشور و سهم ماشین‌آلات به 28 درصد رسيده است. به عبارت دیگر، سهم مستغلات از تشکیل سرمایة ثابت ناخالص کشور از حدود 24 درصد به 44 درصد افزایش پیدا کرده و سهم بخش­ صنعت و معدن از 18 درصد به 9 درصد كاهش یافته است! جالب توجه اين است كه در بخش صنعت نيز صنايعي كه به رونق ساختمان و مسكن و در نهايت به مستغلات كمك مي‌كنند جايگاه برتري دارند. در دهة 1380 در بین 24 رشتة صنعتی، دو رشتة کانی غیرفلزی (صنایع کاشی، سیمان، آجر و اساساً صنایع تأمین­کنندة نیازهای ساختمان) و فلزات اساسی (عمدتاً تولید تیرآهن و میل­گرد و مانند اینها) اولین و دومین مقام سرمایه­گذاری صنعتی کشور را (با به ترتیب 20 و 15 درصد از کل) به خود اختصاص دادند. 

جالب توجه است كه حتي بسياري از پروژه‌هاي صنعتي كه با همان تفكر سخـت‌افزاري و بدون مطالعات لازم شروع مي‌شوند نيز عملاً به هدف نمي‌رسند، اما فرصت بيشتري براي ساخت‌‌وسازهاي غيرصنعتي و گردش بيشتر منابع در عرصة املاك و مستغلات ايجاد مي‌كنند. نمونه‌های فراواني از اين دست مي‌توان يافت. در ساير بخش‌ها هم همين‌گونه است. به عنوان مثال در بخش حمل‌ونقل ده‌ها فرودگاه در كشور داریم كه كارهاي ساختماني آن تمام شده و پيمانكاران ساختماني پول خود را گرفته‌اند و رفته‌اند و چه بسا فرصت‌های فراوانی براي زمين‌بازي فراهم آمده است، اما آن فرودگاه‌ها حتي مجهز به تجهيزات ناوبري براي نشست و برخاست هواپيما نيستند و هواپيمایي هم وجود ندارد كه پرواز در فرودگاه‌ها برقرار شود.

 

فراتر از بیماری هلندی

پديدة بيماري هلندي در اقتصادهاي وابسته به نفت به خوبي توضيح مي‌دهد كه خصوصاً در دوره‌هاي رونق نفتي چگونه بخش توليد كالاهاي قابل مبادله در سطح بين‌المللي (كالاهاي قابل صادرات يا جايگزين واردات) لطمه مي‌خورد و، برعكس، بخش كالاهاي غيرقابل مبادله در سطح بين‌المللي (زمين و ساختمان) رونق مي‌يابد. اما به نظر مي‌رسد كه مسئله در ايران فراتر از اينهاست.

ريچارد اليوت بنديكت، از اعضای گروه مشاوران دانشگاه هاروارد، كه در اواخر دهة 1330 براي ارائة مشاوره در زمينة برنامة پنج سالة سوم عمراني رژيم گذشته (1342-1346)، به ايران آمده بودند، در كتاب تأمين مالي صنعتي در ايران مي‌نويسد:

در ايران مستغلات که واجد تاریخی مملو از تجربیات موفقیت­آمیز است، بر سرمایه­گذاری صنعتی برتری دارد. عجیب است که سرمایه­گذاری در حوزة مستغلات و زمین در مقایسه با سرمایه­گذاری صنعتی از بی­ثباتی سیاسی و اقتصادی آسیب به مراتب کمتری دیده است. اغلب گفته شده که «زمین» و «سفته»، یا به عبارتی رباخواری، اصلی­ترین جذب­کننده­های سرمایه در ایران هستند. تا زمانی که سوداگری روی مستغلات و سفته­بازی سودهای بزرگ بدون زحمت و بدون ریسک ایجاد می­کند، محال است در ایران تولید صنعتی اتفاق بیافتد و کسی خود را درگیر دردسرهای تولید کند.

 

بندیکت این مطالب را سال‌ها پیش از رونق نفتی، پس از وقوع شوک اول نفتی در سال 1352، نوشته است و قطعاً رونق نفتی این چرخه‌ها را تشدید کرده است.

 

نتیجه

در ايران ريسك‌هاي سرمايه‌گذاري در املاك و مستغلات و ساخت‌وساز ملكي بسيار كمتر از سرمايه‌گذاري صنعتي است و بازدهي آن بسيار بيشتر. سازوكارها و نظامات تعريف شده‌اي در خدمت اين مساله قراردارند. بخش عمدة منابع بانك‌ها يا در واردات يا در مستغلات چرخش مي‌كند و براي دريافت وام صنعتي نیز، هرچقدر هم كه طرح و مطالعات فني ـ ‌اقتصادي آن محكم و مجري آن معتبر و بازگشت سرماية‌ آن قطعي باشد، باز هم وثيقة ملكي لازم است. به قول بنديكت:

ايراني‌ها به خوبي فهميده‌اند كه تنها فرق مهم بين ‌بازار و بانك تجاري ساختمان‌هاي بزرگ و مجلل بانك‌هاست. بانك‌ها از دل همان ساختار رباخواري بازار سربرآورده‌اند و حتي طرز فكر و نوع اعتبارات آنها با بازار يكي است و هر دو در كار تامين مالي تجارت، ساخت‌وساز و معاملات مستغلات فعاليت مي‌كنند.

 

دولت بزرگ كه بخش عظيمي از سرمايه‌گذاري‌هاي صنعتي را خود انجام مي‌دهد و بسترساز ساير سرمايه‌گذاري‌هاي صنعتي نيز هست، با فرهنگ سخت‌افزاري خود موجب نزول مستمر بهره‌وري در صنعت و سرمايه‌گذاري‌هاي صنعتي مي‌شود. بهره‌وري پایين و ريسك بالاي صنعت به صورت روزافزون منابع را به سمت مسكن و مستغلات هدايت مي‌كند و در عمل سرمايه‌گذاري‌هاي صنعتي نيز به ابزار و وسيله‌اي براي رونق بيشتر سرمايه‌گذاري بر روي مستغلات تبديل مي‌شود. تا چنين است بعيد است كه اقتصاد ايران روي توسعه را به خود ببيند.

منابع و مآخذ

1. سايت اينترنتي شركت پتروشيمي جم (بازدید در 4/3/1395)


http://www.jpcomplex.ir/fa/aboutus/history


2. سخنراني حسين پاپلي‌يزدي در حاشية اكران مستند مادركشي؛ دانشگاه فردوسي مشهد، 7 دي‌ماه 1394.


3. سخنراني محمد درويش در حاشية اكران مستند مادركشي؛ جامعة مهندسان مشاور ايران، 11 بهمن 1394.


4. راغفر، حسین؛ سلطانی، احسان. «منافع مردم اسير مافياي قدرت و ثروت». شرق. شمارة 2574، 14 ارديبهشت 1395.


5. حسن‌تاش، سیدغلامحسین؛ نادریان، محمدامین. «بررسي بيماري هلندي در اقتصاد ايران». مديريت و توسعه. سال هشتم. شمارة 30. پایيز 1385.


6. حسن‌تاش، سیدغلامحسین. «نفرين منابع». نگاه‌نو. شمارة 90. تابستان 1390.


7. بندیکت، ریچارد الیوت. تأمين مالي صنعتي در ايران. ترجمة اصلان قودجاني. مشهد: اطاق بازرگاني، صنايع، معادن و كشاورزي خراسان رضوي، 1393.


مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:


منبع: 277


بنیاد آینده‌نگری ایران



جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۲۹ مارس ۲۰۲۴

دانش نو

+ ۹ نکته که باید درباره هوش مصنوعی بدانید bbv

+ مطالعه دانشگاه استنفورد: با تغییرات هوش مصنوعی انسان‌ها نگران موقعیت خود هستند یسنا امان‌پور

+ دستور کار انسانى جديد / مقالا ای از کتاب انسان خداگونه يووال نوح

+ پلورالیسم چیست؟ قیصر کللی

+ اعضای مصنوعی رباتیک نرم مبتنی بر میکروسیالات، به کمک بیماران دیابتی می‌آیند ´-

+ مهارت تصمیم‌گیری چیست؟ هرمز پوررستمی

+ هوش مصنوعی توزیعی و تجمیعی چیست؟ 

+ تاثیر ابزارهای هوشمند بر کنترل شیوع بیماری‌های فراگیر. 

+ موانع خلاقیت کدامند؟ هرمز پوررستمی

+ نیازی بدون پاسخ! نوآوری اجتماعی را وارد کنیم!  سعید قاسمی زاده تمر

+ مهارت بهتر است یا مدرک دانشگاهی حمیدرضا تائبی

+ علم و اخلاق در گفت‌وگو با دکتر موسی اکرمی؛ دکتر موسی اکرمی

+ مدیریت آینده نگر در ICT 

+ چرا هوش و مهارت، برای داشتن یک شغل کافی نیستند؟ هرمز پوررستمی

+ شرایط اجتماعی چگونه است؟ از منظر چند جامعه شناس ساناز عباس زاده

+ بازگشت به دنیای هنرهای دیجیتال  مهدی صنعت‌جو

+ 2019 

+ مشتری رسانه است فرنود حسنی

+ چه چیزی ترقی بشریت را توجیه می‎کند؟1 یووال نوح هراری

+ تغییر پرشتاب الگو‌های سنتی را منسوخ خواهند کرد 

+ مهارت های مورد نیاز انسان آینده 

+ بازگشت به دوران دولت-شهر برگردان: سپیده جدیری

+ انسان آینده، تسخیر سیر تکامل به دست بشر 

+ نویسنده «انسان خردمند» از کتاب تازه خود گفت  یووال نوح هراری

+ مرد «شپشو» یا منادی عقلانیت؟ دکتر موسی اکرمی

+ رسالت فلسفه آسمان است یا زمین؟ دکتر محسن رنانی

+ جامعه شناسی و فردیت دکتر منیژه نویدنیا

+ تمام قدرت به کجا منتقل شد؟  یووال نوح هراری

+ دفاعم از جامعه‌شناسی مرتبط با واقعیت‌هاست تا مبتنی بر ایدئولوژی! 

+ آنچه مرا نکُشد هرمز پوررستمی

+ جامعه شناسی آموزش و پرورش- رضا جوان

+ پیامدهای مدرنیت -  آنتونی گیدنز

+ اتاق شیشه ای و هنر هشتم زندگی در واقعیت موازی  دکتر مهدی مطهرنیا

+ آزمون های انديشه ورزی در بارۀ خود انديشه حسین کاشفی امیری

+ جامعه شناسی آموزش و پرورش. 

+ گوگل و پایان آزادی اراده یووال نوح هراری

+ انسان از کجا آمد به کجا می رود؟ محمد طبیبیان

+ بازگشت به خانه میثاق محمدی‌زاده

+ هک کردن مغز، کلیدی برای موفقیت مهسا قنبری

+ چهار راهکار برای هک مغز به‌منظور افزایش موفقیت و بهره‌وری مهسا قنبری

+ نوآوری در عصر دیجیتال ؛ چشم‌اندازی جدید برای خدمات 

+ لیدرهای انقلاب صنعتی چهارم 

+ چطور می‌توانیم برای دریافت حقوق بیشتر چانه‌زنی کنیم؟ حمیدرضا تائبی

+ سرمایه اجتماعی دانش آموزان مهدی ولی نژاد

+ جامعه شناسی آموزش و پرورش 

+ ابرها دگرگون می‌شوند، دگرگون می‌کنند و دنیای فناوری را سیراب می‌کنند حمیدرضا تائبی

+ چه چیزی ترقی بشریت را توجیه می‎کند؟ یووال نوح هراری

+ چشم را باید شست…. جور دیگر باید دید دکتر سید کمال الدین موسوی

+ جنبش روش های آمیخته 

+ جامعه شناسی فرهنگی؛ انسان های جامانده دکتر منیژه نویدنیا

+ انگیزه پیشرفت پایین ‌تر از متوسط عثمان آچاک

+ جامعه شناسی شهری و حس زندگی؟ دکتر منیژه نویدنیا

+ چرا ناهنجاری؟ 

+ سخنرانی حسین پاینده در نشست روانکاوی و تحلیل‌های کلان اجتماعی (۲)؛ 

+ چرا کسب‌ و کارهای نوپای موفق به‌سادگی ممکن است شکست بخورند؟ حمیدرضا تائبی

+ بنیان‌های نابرابری اجتماعی دکتر محسن رنانی

+ روانکاوی درمان فرد یا اجتماع 

+ مقدمه‌ای بر تاریخ زیبایی‌شناسی مدرن؛  پُل گایر، ترجمه سیدجواد فندرسکی

+ ظرفیت آموزشی بازی های رایانه  

+ افراد معمولی چگونه به افرادی خارق‌العاده تبدیل می‌شوند مهسا قنبری

+ چپ و راست مرده‌اند، زمین را می‌خواهی یا آسمان را؟ 

+ مهم‌ترین فنآوری‌ها در سال ۲۰۱۸ 

+ هوش مصنوعی می تواند طی بیست سال آینده تهدیدی برای ۴۷ درصد از مشاغل باشد 

+ در حسرت توسعه رضا داوری اردکانی

+ آزادی علمی مقصود فراستخواه

+ سازماندهي گروههاي مشارکتي در سازمانهاي يادگيرنده 

+ مديريت دانش، نياز سازمان هاي امروز 

+ مديريت استرس مجيد يوسفي

+ رقابت بزرگان بر سر تراشه‌های هوش مصنوعی و خیزش آرام تکینگی به‌سمت ما! حمیدرضا تائبی

+ تغییر اجتناب ناپذیر است و باید به منظور ایجاد تحولات مدیریت شود. 

+ ⁠دانشگاه اصفهان برگزار می کند: ⁠دانشگاه اصفهان

+ به فرزندانمان رحم کنیم دکتر محسن رنانی

+ زلزله در سیارات دیگر چگونه رخ می‌دهد؟ 

+ ساختمان‌های هوشمند فرشته نجات انسان‌ها می‌شوند حمیدرضا تائبی

+ استفاده از سیل تصاویری که در زلزله به راه می‌افتد مهدی صنعت‌جو

+ توانمند باشید، تا عرصه را به سایرین واگذار نکنید. حمیدرضا مازندرانی

+ انواع سازمانها Organization Types از دیدگاه برنامه ریزی هدف ها و وسیله ها راسل ایکا ف

+ هوش سازمانیم ‌تجاری است، پس موفق می‌شوم! حمیدرضا تائبی

+ درک اشارات دست با تصویربرداری صوتی مهدی صنعت‌جو

+ نقش بی بدیل هوش مصنوعی بر شهرها و شهروندان آنها محسن راعی

+ مزایای سواد اطلاعاتی 

+ هوش مصنوعی انویدیا، هوای آفتابی را برای ماشین های خودران شبیه سازی می کند! علیرضا فرجی علیرضا فرجی

+ فراگیری: نیازی پایه ای 

+ قلسفه و زندگی روزمره. موسی اکرمی

+ خلاقیت نمادین دهه هشتادی ها 

+ فهم سواد اطلاعاتی 

+ نظریه سواد رسانه ای در گفتگو با دکتر هاشمی 

+ در سال جدید مهندسی نرم‌افزار را جدی‌تر دنبال کنیم حمیدرضا تائبی

+ باید که لذت آموختن را دوباره بیاموزیم پوریا ناظمی

+ انقلاب هوش مصنوعی و تاثیر آن بر جامعه و شرکت ها 

+ توانمند باشید، تا عرصه را به سایرین واگذار نکنید حمیدرضا مازندرانی

+ وجود یخ در مدار استوای مریخ 

+ ظهور «ابر انسان‌ها» طی ۲۰ سال آینده 

+ دانشمندان به استقبال مهمترین پرسش های بشر می روند! 

+ آینده پژوهی و انواع آینده. محسن گرامی طیبی

+ ضریب رشد استارتاپ‌های ایرانی، بالاترین در منطقه نزدیک به متوسط جهانی 

+ نگاه تان به آینده است یا اکنون؟ 

+ اینجا همه آدم‌ها این‌جوری نیستند* مهدی صنعت‌جو

+ بدرود سیارۀ زمین؟ لورین رابینسون

+ تهدیدات اینترنت اشیا 



info.ayandeh@gmail.com
©ayandeh.com 1995